Мирно лето

Промоција на дигитално реставрираната верзија на “Мирно лето” на блуреј диск

На 25 март (петок) во 12 часот во Кинотеката на Македонија ќе биде промовиран блуреј (bluray) дискот со дигитално реставрираната верзија на МИРНО ЛЕТО на Димитрие Рули Османли. Ова е прво блуреј издание на македонски филм.

Кинотеката минатата година ја реализираше дигиталната реставрација на првата македонска филмска комедија МИРНО ЛЕТО. Главните улоги ги толкуваат Љупка Џундева и Слободан Перовиќ, како Дара и Заре. Актерскиот ансамбл го сочинуваат Петре Прличко, Мери Бошкова, Илија Милчин, Дарко Дамески, Ацо Јовановски, Анче Џамбазова, Димитар Ќостаров, Панче Камшик, Стојка Цекова, Вукосава Донева и други.

Димитрие Османли (Битола, 1927 – Скопје, 2006) филмски, театарски и телевизиски режисер, сценарист и педагог; филмска и театарска режија завршува 1952/53 година на Високата филмска школа во Белград, како прв македонски студент, а постдипломски студии 1961/62 година на Институтот за високи кинематографски студии во Париз. Долги години работи како театарски, телевизиски и филмски режисер, и професор на Факултетот за драмски уметности, каде што предавал актерска игра и има изведено четири генерации млади актери. Покрај четирите играни филмови, има снимено околу петнаесетина документарни филмови и повеќе од дваесет телевизиски остварувања.

Промоцијата на новата дигитална верзија на филмот, по повод 60-годишнината од неговата премиера во 1961, се случи на летната кинотечна сцена, која е наречена токму според филмот МИРНО ЛЕТО, како македонски дел од проектот „Сезона на класични филмови“ (Season of Classic Films), кој од 2020 година се организира од страна на Асоцијацијата на европски архиви ACE (франц: Association des Cinémathèques Européennes – ACE; анг: Association of European Cinematheques), каде што Кинотеката е членка уште од 1998 година.

Филмот МИРНО ЛЕТО нема целосни оригинални негативи, туку само позитив 35-мм копии кои останале од кино-дистрибуцијата во минатото, кои денес не се технички соодветни за проекции. Затоа тимот на Кинотеката – Игор Старделов, филмолог-советник и раководител на Архивот, Александар Трајковски, филмолог и Тихомир Кашмицовски, филмски техничар – го надгледуваа процесот на скенирање на интернегативи во 2К-резолуција, кои беа обработени од лабораторијата „Клик филм“ во Загреб, Хрватска. Звукот исто така беше дигитално обновен и завршен е новиот 2K мастер, од кој сега се достапни DCP и други дигитални верзии за прикажување и архивирање.

„… Кинотека успеа дигитално да го реставрира и дигитализира МИРНО ЛЕТО. Со тоа, оваа прва македонска комедија ќе допре до повеќе гледачи, а младите генерации ќе можат да ја доживеат речиси подеднакво автентично како што своевремено имаа можност да ја доживеат нивните баби и дедовци во киносалите…“, пишува во буклетот на изданието Владимир Ангелов, директорот на Кинотеката.

Филмологот Александар Трајковски пишува: „Голема одговорност и привилегија е да се работи на дигитализацијата и дигиталната реставрација на македонското аудиовизуелно наследство. Секој филм има свој ‘животен циклус’, кој започнува со снимањето на филмот, а продолжува со прикажување на фестивали и киносали. Дигитализацијата, односно дигиталната реставрација, претставува еден вид реанимација, оживување на филмот, продолжување на неговата животна приказна…“.

Во април 1991 година, Кинотеката организираше симпозиум на тема „МИРНО ЛЕТО – осмиот македонски игран филм“ на кој учествуваше голем дел од филмската и актерската екипа, како и голем број филмски критичари и историчари, писатели, уметници и културни дејци. Сите излагања и дискусии водени на овој симпозиум, задно со сценариото, во 2001 година беа објавени како посебно печатено издание на Кинотеката, денес достапно за истражувачи и проучувачи на македонската кинематографија. Во 2011 г. е одбележана и 50-годишнината од МИРНО ЛЕТО.

60 години “Мирно лето”

Кинотека јубилејно ќе го прикаже филмот на кој се смееја до солзи многу генерации. Проекцијата е закажана за 11 јуни во 20:00 часот. Влезот е бесплатен.

Што ја поврзува модерната кинематографија со раните обиди на нашите истакнати режисери? Ова прашање ќе го постави Кинотека преку проектори и големо платно, а ваша задача е да го одгатнете одговорот, кој веруваме ќе биде проследен со незауздана смеа и носталгија по времињата кога низ улиците крстосуваа старите Форд автомобили, кога се одгледуваа строгите манири на граѓанството и дамите се шетаа со раскошните тоалети прегрнати околу нивните витки, но женствени облини. Таму под жешкото охридско сонце, каде се заловуваше сочната пастрмка и се пееја најубавите староградски песни, во градот на просветителот Климент Охридски, Димитрие Османли решава да го смести режисерското столче и да создаде дело кое ќе им пркоси и на снимките во боја.

„Мирно лето“ останува споменик на југотопијата, со избрана актерска елита: Љупка Џундева, Мери Бошкова, Петре Прличко, Дарко Дамевски, Илија Милчин, Слободан Перовиќ, Илија Џуваленковски. Димитрие, кој инаку е и првиот македонски дипломиран режисер во државата, прецизно ги оркестрирал улогите на ликовите, создавајќи хаос на филмското платно кој предизвикува чувство на претопување со мирното лето кое брачниот пар Мисевски не може да го дочека.

Низ кадрите на искусниот режисер ќе ги доловите и црквата Канео, плажата Сараиште, изгледот на хотелот Палас пред повеќе од половина век … Филмот е неверојатно моќен калеидоскоп кон минатото и претставува голема штета да не се посвети целосно внимание гледајќи го барем еднаш. По кино-прикажувањето на првиот игран филм режиран од македонски режисер, за само четири дена, со него се поврзува бројка, која за тогашните услови била рекордна, околу 17 000 гледачи.

Филмот пулсира со обележјата на минатиот век и федеративната совест. Османли одлично ја доловил топлината и близината на луѓето, врските помеѓу општествените ентитети, но и потребата еден млад брачен пар да го добие своето време и мир, запознавајќи нè поблиску со ставовите на тогашната социјала, на бурниот живот на академик кој копнее по тишина за да ја допише докторската дисертација. Но тука е доволно да запреме со излагањето, со оглед на тоа дека го контактиравме г-н Томислав Османли, синот на покојниот режисер, таткото на „Мирно лето“. Томислав Османли ни даде опширен одговор, со експанзивна критичка вредност, продуктивен и исцрпен, па затоа го предаваме ова парче естетика доживеано од непосредност.

Елементал: Какви спомени ве поврзуваат со ремек-делото на вашиот татко, филмот „Мирно лето“? Кога би се свртиле критички кон истото, како би го доловиле овој феномен, кој претставува еден од првите обиди во македонската кинематографија за модерна комедија, подалеку од урнебесните народни приказни? Дали денес го перцепирате филмот низ поинакви филтри, емотивни бои, со поинакви очи?

Томислав Османли: „Мирно лето“ е веројатно нашиот најгледан филм на сите времиња, ако се има предвид колку пати во, текот на годините, филмот го вртат националните телевизии … Колку чествувања му направија пред сè македонската, но и југословенската Кинотека (2006) и Домот на културата „Вук Караџиќ“ (2009) во Белград на проекции со кои с ечествуваше делото на режисерто Димитрие Османли, колку пати свечено бил прикажуван по нашите филмски и други културни манифестации, од „Охридско лето“ (2011) и „Битолско лето“ (2012), преку „Астерфест“ во Струмица (2014) и 11. Филозофски филмски фестивал (2017) кој беше отворен токму со проекцијата на филмот „Мирно лето … Веќе е општо место дека „Мирно лето“ се доживува како дело со обновлива енергија и еден вид трајна младост зашто таа младост, ентузијазам, осончаност, таа радост на едно поинакво време ја фиксирал во топла, духовита, урбана и воедно многу наша комедија на карактери, на менталитет, на ситуации – и на сјајни актерски креации.

Тој е една жанровска и воопшто кинематографска парадигма по себе, како филмско дело, но и парадигма на многубројните инспирации и разнородни реферирања: со одломките инсертирани во бројни емисии, сцените-цитати кон филмот во претставата на Б. Брезовец на големата сцена на МНТ, на свој начин и на песната на В. Стефановски „Мирно лето охридско“, и во бројните објави што го реактуелизираат стилот на филмот, духот на времето, звуците на урбаната современост, актерските квалитети, режисерската постапка на „Мирно лето“ … Таа обновлива и реферирачка свежа енергија, мислам дека не потекнува само од жанрот на филмот кој е, нели, нашата прва филмска комедија, туку понапред од тоа што „Мирно лето“ беше пионерски филм на еден ослободен, фриволен однос кон филмскиот наратив, кој – под влијанието на советската филмска школа – до тогаш, а и потоа, го карактеризираа херојски теми и ликови импостации, тешки драмски ситуации, историски и идеолошки пораки. „Летото“ е нашата насмевната филмска слика во време на сериозните колективни слики кои доминираа во пролетта на југословенскиот филм. Веднаш да кажам, добар дел од тие филмови со историски теми се вистински ремек-дела на тематиката, на психологизмот и на кинестетиката и заслужуваат секаков респект.

Сепак, во однос на таа естетика „Мирно лето“ ја постави онаа својата: современа, лирична и – сосем урбана. Таа го изрази духот на новото време и на неоптеретениот филмски пристап. Во таа смисла „Мирно лето“ е еден вид „иконокластички“ филм зашто ги пренебрегна историските икони со сериозни пораки и се нурна во свежите води на современоста во чиј свет дејствува една обична младост, лирични љубови, снаоѓања, бонвиванство, ситни пороци, занеси од создавање културни проекти, традиционални вредности, создавање нови проекти … така лесно и пријатно изведени преку галеријата од интелектуалци, артисти, млади луѓе од новото, и луѓе од народот од некое претходно време кои ги оживуваат нашите наголеми актерски имиња: Илија Џувалековски, Љупка Џундева, Петре Прличко, Илија Милчин, Мери Бошкова, Ацо Јовановски, Стојка Цекова, Дарко Дамески, Димитар Ќостаров … сјајно доловени преку маестралната камера на Љубе Петковски … и на мајсторски обликуваните – карактерно разнородни, воедно колоритни – дијалози на нашиот истакнат драмски писател Коле Чашуле! Колку што знам, не било лесно да се издржат притисоците на кои таа иконокластика на фриволноста и на една нова тема, жанр и естетика, наишла кај некои моќници од времето во чии видокрузи биле сериозни теми и наративи … па филмот на почеток бил проследуван и со резерви од официјални места. Но не од сите: поддршка му дале личности како Лазар Колишевски и особено Мито Хаџивасилев Јасмин и самосвојни критичари како во рецензијата излезена од перото на бардот на македонското новинарство Бранко Заревски во „Нова Македонија“, потоа и на редица осврти анализи и критички согледувања во текот на годините. Но најзначајната, била поддршката од публиката; илјадите гледачи од македонските кина до пулската арена каде што бил прикажан со голем успех и со повремени аплаузи на масовното гледалиште, кое филмот го гледа со искрено задоволство, еве сè до денес …

Долготрајниот феномен на „Мирно лето“ кој годинава ја заокружува својата шеста деценија постоење, а не престанува да биде атрактивен и за новите генерации, е во тоа што постојано потсетува на едно време неоптоварено со меркантилност и еготизам, и што претставува урбана, лирска, заводлива кинестетична насмевка и осончана расположба; убава носталгија по вредности што се неизбришливо забележани на филмското платно.

„Мирно лето“ е трајна вредност зашто го претставува сето она што сè повеќе ни недостасува во новата реалност.

Стартува летното кино “Мирно лето” во Кинотека

Продолжувајќи ја мисијата и цврстата одлучност да се остане институција која забележува значаен инпут во креирањето на културниот живот во нашата земја, Кинотека, со проекција на документарниот филм ФОРТЕ (Forte) од програмата на фестивалот „Вечери на женски права“ на режисерот Дејвид Донели (David Donnelly) – денес, 14 мај (петок), со почеток во 20:30 ч. Го отвора летното кино под отворено небо „Мирно лето“ – во дворот на Кинотеката.

Во рамките на фестивалот „Вечери на женски права“ ќе бидат прикажани и документарните филмови: ДЕНОТ НА ЖЕНАТА на Долја Гавански и ТОА Е ТИНЕЈЏЕРСКИ СВЕТ – ВМРЕЖЕНИ ЗА СЕКС, ЛАГИ И ИГРИ НА МОЌ на Лин Глазиер.

Програмата на летното кино продолжува со традиционалната Недела на италијански филм која за тема ја има емиграцијата, а ќе бидат прикажани седум филмски наслови: Леб и Чоколадо (Pane e cioccolata, 1974) на Франко Брусати (Franco Brusati); Новиот свет (Nuovo mondo, 2006) на Емануеле Криалезе (Emanuele Crialese); Да ви се претставам? Роко Папело (Permette? Rocco Papaleo, 1971) на Еторе Скола (Ettore Scola), Добредојдовте на југ (Benvenuti al sud, 2010) на Лука Миниеро (Luca Miniero); Сако И Ванцети (Sacco e Vanzetti, 1971) на Џулијано Монталдо (Giuliano Montaldo); Убав, чесен емигрант во Австралија би се оженил со чесна сограѓанка (Bello, onesto, emigrato in Australia sposerebbe compaesana illibata, 1971) на Луиџи Ѕампа (Luigi Zampa) и Тробојката оди на гласање (Bianco, rosso e Verdone, 1981) на Карло Верзоне (Carlo Versone).

Во рамките на летното издание на Скопје филм фестивал следуваат две вечери со проекции на филмови, а на 26 мај (среда) ќе се одржи и церемонијата на доделување на годишната награда на Кинотеката „Златен објектив“.

Годинешни добитници на „Златниот објектив“ – награда на филмски работници кои преку својот професионален ангажман придонеле за создавањето, развојот, промовирањето и популаризацијата на македонската кинематографија се режисерот Коле Манев и монтажерот Спасе Тасевски.

Кон крајот на мај започнува и 11. издание на Филозофскиот филмски фестивал, кој продолжува и во текот на јуни. Јуни, пак, е месец „полн како око“ со филмски наслови од Неделата на јапонскиот филм, Неделата на новиот германски филм, проекции на дигитално реставрираните македонски играни филмови МИРНО ЛЕТО и ФРОСИНА, како и редица други пријатни изненадувања.

Билетарата ќе биде отворена секој ден од 19:00 часот, а проекциите ќе започнуваат во 20:00 часот.

Проекциите се одвиваат со целосно почитување на препораките за заштита од КОВИД-19.