Скриени желби немирни патувања

Романот „Скриени желби, немирни патувања“ – македонски кандидат за наградата за литература на ЕУ

Романот „Скриени желби, немирни патувања“ од Владимир Јанковски во издание на издавачката куќа „Антолог“ е македонски кандидат за Наградата за литература на Европската Унија за 2022 година!

Наградата за литература на Европската Унија е иницијатива со која се истакнуваат најдобрите нови прозаисти од Европа. Наградата се доделува од 2009 година, при што секоја земја што учествуваше во проектот прогласуваше по еден национален добитник на наградата. Од 2022 година концептот на наградата се менува: наместо добитници на наградата од секоја земја учесничка, седумчлена европска комисија ќе додели една награда на главниот добитник на Наградата, а пет автори ќе бидат посебно истакнати. Освен избраниот победник, сите номинирани автори континуирано ќе бидат промовирани на европската книжевна сцена, со цел нивните дела да допрат до поширока публика, како и да ги надминат јазичните и границите на своите национални книжевности.      

Оваа година, освен од нашата земја, учествуваат автори и дела од: Австрија, Белгија, Босна и Херцеговина, Грузија, Грција, Ирска, Италија, Литванија, Норвешка, Романија, Словачка, Шпанија и Украина.        

Романот „Скриени желби, немирни патувања“ е мозаичен роман во кој приказните за четири ликови што живеат во Скопје се комбинираат со приказните за педесетина ликови од различни географски точки. Тематски, книгата се занимава со односот меѓу реалното и виртуелното, прашањето за професионалниот успех и успехот во светот на уметноста, врската меѓу надворешните постигнувања и потрагата по себе, која има еден надворешен, а можеби сосем друг внатрешен облик.

Професорката и литературна критичарка Лидија Капушевска-Дракулевска смета дека во романот „особено е интересен феноменот на хронотопичноста, таа испреплетеност на судбините на луѓето од различни меридијани на светот, како и сведувањето на човековото постоење на синџир од средби и разделби, разминувања и созвучја…“ Литературната критичарка Александра Јуруковска, пак, смета дека „книгата на Јанковски е загатка со мноштво решенија. Мозаичниот приказ на ликовите (повеќе од педесет), но уште повеќе на приказните што се плетат околу нив, ја прави интересна и во жанровска смисла – роман што може да се чита и како збирка раскази, корпус навидум неповрзани приказни“.

Владимир Јанковски (1977) дипломирал на Катедрата за општа и компаративна книжевност на Филолошкиот факултет „Блаже Конески“ во Скопје. Има објавено три романи: „Скриени желби, немирни патувања (2020), „Невидливи љубови“ (2015) и „Вечно сегашно време“ (2010). За „Скриени желби, немирни патувања“ ја добил наградата „Роман на годината“ што ја доделува Фондацијата „Славко Јаневски“, а за „Невидливи љубови“ наградата „Рациново признание“. Активно се занимава со литературен превод.

“Скриени желби, немирни патувања” – Роман на годината за 2020

Книжевниот свет во државата пулсира во знакот на „Роман на годината”. Изминатиов месец го одброи неизвесната трка за престижниот епитет за кој е резервирано место за еден роман. Иако, Македонија се докажа како плодотворно поднебје во кое расцутуваат и се развиваат достојни наследници на словото на Конески и Андреевски, на Јаневски и Чинго, на Николова, до само неодамна читателите одгледуваа одредена недоверба кон делата на домашните автори. Дали овој сомнеж во квалитетот на домашната литература се должи на капиталистичкиот синдром, особено поттикнат од малите издавачки куќи во подем, кои низ своите печатници пуштаат речиси сè на што ќе наидат, е дегутантна тема за разговор. Од друга страна пак, книжевниот опус на нашите сонародници е многу поблизок до македонското поднебје, култура и менталитет, што можеби беше причина повеќе да се одржи трендот како една традиција. А оваа традиција катализирачки ја поттикнува Фондацијата за унапредување и промоција на културните вредности “Славко Јаневски” која безусловно ги засидрува критериумите на добар роман, со тоа исфрлајќи ги од машинеријата вкоричени и спремни да пркосат на времето.

Во трката за досегот на луксузната почест, се вкрстија жанровско различни топоними, од дедукциско—историски трилер преку експериментален вид на проза, барем што се однесува на нашите простори ; утопистичен роман со фантастични елементи; историска драма и нео-егзистенцијалистички правец. Но она што е заедничко за овие изомерни соединенија, зашто романите се формули низ кои искрат хемијата на писателот и манирите пресликани врз делото, е поврзаноста на Лазар, Бела, Андон, Павел, Дивна со Македонија како далеководна нишка која ги ткае нивните судбини.

Комисијата, на 15-ти март 2021 година, на официјалната прес-конференција ја соопшти конечната одлука, и овогодинешната награда ја понесе романот „Скриени желби, немирни патувања” на авторот Владимир Јанковски.

Владимир Јанковски е роден во Скопје, 1977 година. Дипломирал на Катедрата за општа и компаративна книжевност на Филолошкиот факултет „Блаже Конески“ во Скопје. Работи како преведувач и уредник. За романот „Невидливи љубови“ ја добил наградата „Рациново признание“ и бил македонски кандидат за наградата „Балканика“.

Третата среќа на Јанковски, оваа постмодернистичка луда железница, која ја разработува карактерната анемија во општеството како каузалност на изместени норми, е фрагментирана подлошка од секојдневието, мошне тектонски предадена на побудите. За жариште Јанковски го избрал аеродромот, кој во годините на исселеничка манија, луѓето го поврзуваат како единствен излез од вертигото на инфлацијата и невработеноста. “Скриени желби, немирни патувања” е рудиментарен нартекс при влез во модерната социологија. Сплетен вешто и умешно, без нагли конјукции, амортизиран да отстапува простор само за слободоумните вљубеници во пишаниот збор.

Честитаме на Владимир и очекуваме уште поголеми победи со овој извонреден  деликатес од зборови.

Но, да не ги изоставиме и делата кои стигнаа во најтесниот избор, и кои се сите заедно, множество морални победници, бидејќи несебично ја одработуваат функцијата да го зачуваат македонскиот литературен јазик, преку материјализирање на своите мисли и идеи.

Жарко Кујунџиски во улога на просветителен букворезец, доближува епохи на дијаметралност и антонимија: војна и описменување, историја и фалсификат, репресија и асимилација, нараторски проектиран во бравурозно излеаниот протагонист Лазар, од ковачниците на својата синтаксичка потенција.

Единствената жена во петорката, Билјана С. Црвенковска, писателствува на тромеѓе од жанрови, доста искусно и мајсторски, давајќи виш кредибилитет на егзодусот на природата, автоканибалната филогенеза на човечка деструкција, битието надразнето од осаменоста, токсичниот страв од истата и љубовниот парадокс.

Петар Андоновски пак, интенционо и со метрономско тактирање, со апстрахирана наливност, навлегува во ризични предели, стигматизирани и осуететни од балканската закржлавеност, бестрашно, армагедонски, ја долева социо-општествената ерудиција во својот речник посветен на различноста како неодбежен кондиционал.

Сувото мастило на Владимир Илиевски е истренирано да остава траги еквивалентно примамливи за идните генерации како и за сегашните, го воспева пронајдокот, кој латентно и алегориски е душевното конче од кое започнува пироманската верига на блискост, симбиоза од љубов и искрено пријателство до лимес од бесконечност.

автор: Јована Матевска Атанасова

Роман на годината од авторска перспектива

Дека на уметничките пориви на македонските автори не влијаат никакви неприлики, доказ е импозантната бројка од 41 апликација за наградата Роман на годината која годинава се одржува по 22ри пат. Оваа престижна манифестација, што ја доделува Фондацијата за унапредување и промоција на културни вредности „Славко Јаневски“,  е од огромно значење за македонската книжевност и поттик за очигледната експанзија на литературното творештво кое сигурни чекори кон позицијата почесно место во културата.

Во исчекување на објава на победникот, а поаѓајќи од максимата дека субјективноста е најверниот раскажувач на суштината, петтемина финалисти во трката за „Роман на годината“ 2020, за Елементал го опишуваат секој својот роман со три реченици, така носејќи ја поблиску до нас својата лична есенција.

1. Билјана С. Црвенковска- „Куќа над брановите“ (Издавач: Чудна шума)

„Куќа над брановите“ е апокалиптичен роман во кој централниот лик – Бела, живее целосно изолиран живот на осамен остров среде Океанот, додека светот околу неа е опустошуван од разорни бури како резултат на климатски промени и бројни пандемии. Поминувајќи години отсечена од светот, Бела се соочува со сеништата од минатото кои ја населуваат куќата над брановите, откривајќи работи за себе што не ги знаела претходно или, пак, тие биле закопани длабоко во нејзината поствест.

„Куќа над брановите“ може да се каже дека е роман за изумирањето на човечкиот род, или пак роман за крајот на светот, па дури и роман за нов почеток, но, како што се спомнува во него – тој пред сѐ е роман за љубовта…

2. Жарко Кујунџиски- „Сфинга на гневот“ (Издавач: Антолог)

Eден човек на кој книгите му се единствен начин на живот. И еден човек чии книги го исполнуваат животот со вистинска смисла. Дали постои временско-просторна точка во која сите нивни патишта може судбински да се спојат?

3. Владимир Јанкoвски- „Скриени желби, немирни патувања“ (Издавач: Антолог)

„Скриени желби, немирни патувања“ е роман во кој преку вкрстувањето на приказните на педесетина луѓе од различни географски точки на планетата со приказните на четири луѓе од Скопје се истражува идеја за поврзаноста и симултаноста на човечкото искуство во еден миг на различни простори. Романот го сочинуваат три основни оски: љубовната приказна на млад брачен пар, приказната за музичар кој се бори за успех во светот на класичната музика и приказната за успешен деловен човек чиј внатрешен и надворешен свет на моменти наликува на емотивен ролекостер. Сите овие различни човечки судбини се допираат или оддалечуваат една од друга создавајќи еден вид шаренолик мозаик за времето во кое живееме.

4. Петар Андоновски- „Лето во кое те нема“ (Издавач: Или-или)

„ Лето во кое те нема“ е роман за отсуството. Но и роман за осаменоста, траумите и сексуалноста. „ Лето во кое те нема“ е тупаница во стомакот од општеството.

5. Владимир Илиевски-„ Суво мастило“ ( Издавач: Македоника литера)

„Суво мастило“ навидум е историски роман, но во него многу внимателно се посегнува по историските факти, сè со цел книжевната надградба да избие во прв план и да ја прекрие крутата фактографија, едновремено ја поткрепува древната теориска теза дека книжевноста наспроти историјата, цврсто се потпира врз “веројатноста или нужноста”. „Суво мастило“ навидум е биографски роман, во него се поставуваат прашања и се бараат одговори за суштинските нешта кои излегуваат од рамките на едно временски омеѓено човеково битисување. „ Суво мастило“ е роман за еден корисен технички пронајдок, но тој пронајдок е само суптилна алузија за заборавената и изгубена човештина во времето во кое живееме.

автор: Јована Матевска Атанасова

Кон „Скриени желби, немирни патувања“ од Владимир Јанковски

– Можете ли да ми кажете која е вашата приказна?

– Молам?

– Вашата приказна. Во неколку реченици. Не повеќе од десет.

Вака накратко можам да го опишам романот на Владимир Јанковски, „Скриени желби, немирни патувања“. Мало книгиче, а исполнето со толку многу човечки приказни. А сè започнува на еден аеродром. Место каде што поминуваат илјадници луѓе од целиот свет, секој носи нешто свое, секој остава нешто свое. Меѓу мноштвото ликови се извојуваат Бистра и Мартин, Давид и Павел. Бистра и Мартин се во брак, модерен брак, па Мартин, и покрај тоа што има сопруга дома, има потреба да флертува со други жени на друштвените мрежи, а Бистра има потреба да се затвори сама во хотелска соба што подалеку од сопругот и да биде, едноставно, сама. Павел е млад лик што трага по возбуда во животот. Него ништо не го усреќува, ништо не го задоволува комплетно. Во обидот да се пронајде себеси, тој донесува некои навидум чудни и незамисливи одлуки. Давид е музичар што целиот свој живот го посветува на музиката за во еден момент да сфати дека таа не го прави среќен.

Ликовите во приказната се одраз на денешнината. Сите се незадоволни од својот живот, но ретко кој има храброст да промени нешто. И покрај тоа што имаме сè, и сè ни е на дофат на рака, нам ни е досадно, не се чувствуваме исполнети, па трагаме по некоја дополнителна возбуда што ќе направи барем за момент да се почувствуваме живи. Надвор имаме едно лице, а дома, во четирите ѕида, пред огледалото, ликот се менува и на површина излегуваат скриените желби. И ретко кому му дозволуваме да ни го види тоа вистинско лице и да допре до вистинското „јас“.

А сите сме поврзани во овој бескраен универзум. Додека ја отвораме вратата од фрижидерот, на другиот крај на светот некој посегнува по пивото во својот фрижидер, за некој трет да погледне во своето бонсаи додека го пие пивото, а некој четврти да добие желба да гушне дрво.

Овој краток роман има навистина многу да понуди. Уникатен стил на пишување, многу моќни мисли, плејада од ликови, огледало на денешнината. Може да не ви се допаднат ликовите, да ве налутат нивните постапки, да се воодушевите од некои одлуки. Ама, дефинитивно, нема да останете рамнодушни.

Романот е македонски кандидат за меѓународната награда „Балканика 2020“.

автор: Марина Стевковска