театар

“Идеите бледнеат, реалноста останува” – Сашо Димоски, Писател и театролог

Театарот мора, за почеток, да се спознае себеси каков е, што си е самиот на себе, и да создаде слика за тоа каков сака да биде, каде да се развива, како да ја развива, да ја гради и постојано да ја надградува сопствената смисла и значење. 

Мојата генерација има многу паметни луѓе, луѓе со потенцијал, луѓе на кои не треба да им кажеш за да се грижат, какви што има и секоја генерација. Тие мора навремено да се препознаат и во нив да се инвестира на вистински начин, со долгорочен концепт што мора да создаде прогрес, доколку за тоа не е предоцна бидејќи големите, глобални потреси секогаш ја исфрлаат на површина слабоста на системите дури и онаму каде што ги има. Општото добро и прогрес мора да бидат спасени како концепти. Нивното изумирање е пораз во борбата за опстанокот, расплет со трагичен крај.

За детството, младоста, соништата, желбите, за вашиот академски раст…

Првата книга што сум ја прочитал повеќе од еднаш е едно скратено, илустрирано издание на „Грчки митови“ од Роберт Грејвс. Уште од доцните години на основното образование во центарот на мојот свет биле митовите, светите приказни, приказните, сите светови во и околу приказните, како и начините на кои тие се раскажуваат. Занимавањето со приказните, во книжевноста и во театарот, ми стана начин на живот и основна оска околу која ротира мојот свет денес. Ништо не е променето.

Во едно од Вашите интервјуа велите дека тишината е таа што Ве споила со создавањето и креирањето на „Алма Малер“. Дали сè уште имате потреба од таа тишина и тие разговори со себе? Како денес гледате на „Алма Малер“?

Тишината е неопходна за да може човек гласно да се чуе себеси. Во какофоничниот свет во кој живееме, неопходно е да инсистираме на тишина. Сметам дека вирусот го потенцираше тоа: мора да се слушаме себеси, а во бучен свет што почива на мегаломански однос кон информациите, слушањето е неможно. Планетарната тишина што се случи, а која и натаму не е под контрола, го нагласи тоа. Според биографите на Алма, од кои не сум дел, таа проживеала многу тишини, тишини од различни видови, различно тивки тишини. Најголем предизвик во пишувањето на романот беа тие тишини. Што се однесува до процесот на создавањето на претставата, тоа е севкупност од лекции по театарско мајсторство.

Кои автори од европската драматургија се Ваша инспирација?

Инспирацијата за драмските текстови не ја наоѓам во драмата – таа ми е неопходно читателско искуство што му претходи на создавањето драма. Читам со цел да пишувам, во смисла на откривање драмски структури, начини на обликување на драмскиот текст, со цел да стекнувам нови вештини; читањето тера на растење, на оригиналност.

Покрај драмските и прозни текстови, си поставувате себеси предизвик да создадете и две балетски либрета, „Црвената соба“ (МОБ, 2016) и „Дервишот и смртта“ (ХНК Сплит, 2017). Што Ве поттикна да создадете ваков драмски печат, постои ли некој код или секогаш е клучна инспирацијата? Раскажете ни малку за овие процеси.

Пишувањето на либретото за „Црвената соба“, од една страна, и адаптацијата на романот на Селимовиќ за балетска изведба, од друга страна, се два сосема различни процеси. Првиот текст е авторско балетско либрето инспирирано од Шубертовиот „Гудачки квартет бр. 14“, партитура зададена како музичка основа за кореографијата од страна на кореографот Игор Киров. Либретото за „Црвената соба“, односно приказната што се раскажува преку кореографија е стандарден балетски наратив, текст за танцова партитура. Либретото за „Дервишот и смртта“, од друга страна, е транскрипција на недејствен, филозофски и духовен дискурс во танцова партитура, процес што подразбира авторски инвенции од поинаков тип сместени, пред сè, во девербализација на органската статика на романот на Селимовиќ и цел след од алатки на балетската драматургија. Процесот на музичкото обликување е обратен – според ова либрето беше создадена авторска музика од страна на Горан Бојчевски.

Зошто луѓето одат во театар? Кој е Вашиот одговор на ова прашање?

Заради вродената потреба од приказни. За да доживеат катарза. За да му дадат смисла на актерот на сцената, на целата машинерија во театарот. За да го пополниме празниот простор. Заради споделеното искуство. За да учествуваат во создавањето на културата консумирајќи ја. За да се случи театар. За мигот во кој живеат идеите пред да исчезнат и да остане само реалноста. Идеите бледнеат, потоа исчезнуваат, а реалноста останува.

„Човек не може да има повеќе или помалку кога има сè“ (извадок од „Дневникот на Хулиганот“). Поминаа седум години од издавањето на оваа Ваша книга. Сензуалност пролеана со поезија, проза, танц и интимност. Дали сте размислувале овој роман да го видите на филмското платно?

„Дневникот на Хулиганот“ беше реализиран како мултимедијален проект. За последната фаза, конципирана во видеоформат, има свој пилот-производ. Би бил среќен доколку овој проект се заокружи со неговиот појдовен концепт.

• 

• 

• 

Која е значајна тема во општеството што треба да ја ставите на лист хартија? Дали на тој начин го пуштате својот глас?

Уметникот ја искажува, свесно или несвесно, намерно или ненамерно, својата критичка функција во општеството преку своето уметничко дело. Постојат малку теми во општеството што не се важни. Пристапот кон темите, начинот на обликувањето на проблемот, автентичниот поглед кон светот, оригиналноста, потребата да се биде автентична егзистенција, секогаш се гласни. Уметноста го користи својот глас, меѓутоа – во какофоничниот контекст, тој глас/шепот е бесмислен не затоа што нема кој да го чуе, туку затоа што, најчесто, нема кој да го разбере, бидејќи разбирањето мора да предизвика реакција, дејство, промена, а не пасивност на работ на регресија.

Од еден Ваш текст ќе ги издвојам овие две реченици: „Ѕидовите остануваат празни. Сцените се во социјална изолација“. Во која форма е ставен театарот денес?

Театарот како да си ја заборавил моќта, која според потеклото ја поседува и од која произлегува – политичката центрираност. Освен место во кое се развиваат естетички ракописи, театарот е, пред сè, сцена – место од каде што се говори. Театарот ја има моќта на зборот, моќта на коректив на поредокот. Не сум сигурен само колку оваа моќ – сега и овде – навистина е моќна. Театарот мора, за почеток, да се спознае себеси каков е, што си е самиот на себе, и да создаде слика за тоа каков сака да биде, каде да се развива, како да ја развива, да ја гради и постојано да ја надградува сопствената смисла и значење. А значењето секогаш произлегува од околноста во која се случило. Не сум сигурен дека театарот може да си ја извршува својата примарна задача, својата основна цел: околноста го ограничува театарскиот чин, го ограничува и гледањето и правењето театар. Сè уште живееме во вирусот и неговиот спектар од проблеми, не знаеме, ниту може да предвидиме каков ќе биде светот по вирусот. Театарот, како дел од светот сочинет од нови, хибридни медиуми и мултимедијални производи на културата, ќе го надмине проблемот, за тоа постојат цел след од историски факти што осигуруваат слика за иднината. Дали и во колкава мера ќе се промени – мислам дека е рано да се носат заклучоци, може да шпекулираме околу економските рамки што го овозможуваат театарот и да реагираме со соодветен естетички гест.

Од неодамна станавте директор на Вашата матична куќа – Велешкиот театар. Дали размислувате за нови театарски форми? Каков ќе биде Вашиот концепт за 2021 година?

Новите театарски форми не се новитет на сцената на Велешкиот театар, напротив – бележи континуитет на развивање нови форми, лабораториски пристап и сценски експерименти. Концептот за сезоната 2021, насловена „Да се почне одново“, е изготвен. Станува збор за годишен концепт на поврзување големи темати во целина, концепт што насочува кон долгорочност, пред сè, во стратегиите за развој на програмските активности и развивање на потенцијалите за вмрежување на театарот.

Што би им рекле на режисерите? Што на актерите?

Значењето секогаш доаѓа од контекстот.

Проектот „Тој и Таа“, кој се работеше изминатата година во Велешкиот театар, адаптиран на новите форми, односно на користењето на интернет-технологијата во театарот, Ве инспирираше да ја создадете театарската инсталација за еден гледач „Херои 04:33“, која премиерно беше изведена во декември 2020 година на затворањето на фестивалот МОТ. Галериска театарска инсталација, три простории, три сцени. Во секоја од трите по еден гледач. Секоја трае 04:33. Колку што трае композицијата на Џон Кејџ. Главниот концепт во оваа театарска инсталација е присуството/отсуството. Како пловевте во овој за нас нов и непознат пат на создавање театар? Која е пораката што ја носи „Херои 04:33“ и која е поврзаноста со Џон Кејџ? Раскажете ни малку за овој процес.

Асоцијативноста со насловот на Џон Кејџ, најдена во наслушнувањето на околината во времетраење од четири минути и триесет и три секунди во присуство на инструменти што не свират, разложена во три ставови, всушност, е драмската структура на овој „readymade“, сместен во форматот на театарската инсталација, во која сценското дејство има функција на експонат. Во оваа инсталација има два типа експонати – присутни и отсутни. Хероизмот, пак, односно првиот дел од насловот во себе ги кодира хероите на вирусниот контекст со цел да маркира ново значење во зборот херој, херојот роден од оддалеченоста, забраната, дистанцата, од вирусниот контекст како естетички норматив. Трите простори во кои се изложени експонатите и концептот стоперка „еден што игра, еден што гледа“ му овозможуваат на гледачот ексклузивен театарски настан, личен, персонализиран театарски чин, виден дури и во формулата за „приватен актер“, со што ја преиспитува и приватноста/интимноста од друга страна. Од овие појдовни точки стекнавме искуство во пловење по неистражени води, кое инсистира на храброст. Подготовката на инсталацијата беше долг и темелен, синкретичен процес во кој, за разлика од стандардниот театарски процес, актерите беа вклучени на поинаков начин, бидејќи нивната функција во инсталацијата е нестандардна за нивната професија. Сигурен сум дека создадовме автентично уметничко дело.

• 

• 

• 

Во еден од разговорите за „Елементал“ рековте дека карантинот бил идеален за Вас, бидејќи во него сте ја создале Вашата нова книга. Драма, роман, проза? За што точно станува збор?

Карантинот е полезен за писателите; го имаат, конечно, сето време што го немале за да го напишат она што никогаш претходно немале време да го напишат. Минатата година со „Култура“ ја претставивме мојата шеста книга „8/4“ на фестивалот „Охридско лето“ и на фестивалот „Шишков“ непосредно потоа. Станува збор за збирка од осум театролошки есеи, организирани во четири глави. Книгата е билингвална, македонско-англиска и илустрирана со фотографии од тематизираните топоси.

Три книги:

„Во потрага по загубеното време“, Марсел Пруст

„Смртта на Вергилиј“, Херман Брох

„Човек без својства“, Роберт Музил

Три драмски текста:

„Во самотијата на памучните полиња“, Бернар Мари Колтес

„Ножови во кокошки“, Дејвид Херовер

„Електра“, Еврипид

Три филма:

„Торинскиот коњ“, Бела Тар

„Часовите“, Стивен Далдри

„Големата убавина“, Паоло Сорентино

Три претстави:

„Калигула“ од Албер Ками, режија на Томаж Пандур, Ulysses theater

„Илијада“ од Хомер, режија на Јернеј Лоренци, MGL

„Бахки, краток преглед на распадот“, според Еврипид, во режија на Игор Вук Торбица, НТБ

Еден албум:

Art of noise, „The seduction of Claude Debussy“

ТЕАТАРОТ Е НЕОПХОДЕН ВО ЧОВЕКОВОТО ЖИВЕЕЊЕ

Андреј Цветановски -театарски режисер 

Роден во Скопје, деклариран слојштичанец од мостот Бела Река. Растен пред зграда со другарите од маало, лете растен во две крајности, би рекол во „аристократскиот“ Нови Сад и низ шумите и планините на Околија, како што мештаните го нарекуваат Демирхисарскиот крај. Вљубен бев во приказните и во бајките од мал што ми ги читаше мајка ми. Главна точка пред гости, кога ќе дојдат дома, ми беше деталното познавање на грчките богови и сите главни градови на светот. Класично „старомало“. Со текот на времето ми се менуваа интересите, па од археологија, преку историја некако стигнав до театар. Многу „неочекувано“ во однос на тоа дека моите често ме носеа на премиерите на татко ми, па како мал сум ја видел магијата на театарот, како и братството што го имале, барем тогаш, во театар. Едно од најраните сеќавања ми се сликите од претставите на татко ми, како и бифето на чичко Добре во Битолски театар и вцрвенетите лица додека ја пеат „Налеј, налеј“. Мислам дека немаше бегање од таа зараза. Почнав од идејата да станам актер, ама по три-четири години обиди, видов дека повеќе кажувам што да направат другите, отколку да работам на тоа што ми е работа. Се опаметив, па се свртив кон режијата, прво филмска, па потоа и филм и театар, за на крајот да решам дека театарот е моето поле на изразување.

Од академските денови на ЕСРА имам многу убави спомени, растењето на уметнички план со луѓето со кои работев, со кои растевме истовремено, заедничките подеми и падови, создавањето исти вредности, разминувањата, сето тоа е дел од тоа уметничко растење. Затоа сакам да ги поздравам Игорче, Ана, Атанас, Светиев, Ненчо, Миро, Даре, Тина, Нина, Таци, Џаџе, Диме, Кољо, Алече, Тино, Жаре и сите други што ќе се најдат во оваа графа. 😀

Имав среќа професор по режија да ми биде Дејан Пројковски, во тоа време млад режисер, сега еден од најдобрите режисери во регионот. Полн со ентузијазам и полн со знаење и практично искуство што секогаш знаеше да ни го пренесе на возбудлив начин. Научив дека театарот е храм и дека секогаш треба да целиме високо со своите идеи и да си ја поместуваме границата за тоа што е можно. Бидејќи сè уште често работиме заедно на факултет, мислам дека не престанувам да учам и многу сум благодарен што ја имам таа привилегија.

Созревањето како режисер ми се случува со секој следен процес, бидејќи секогаш учам нешто ново за себе, за своите интереси и секогаш гледам да си зададам нов личен предизвик во секој нареден процес, затоа не би рекол дека сè уште е завршен тој процес, има уште време и процеси пред мене.

Театарот е вашиот свет во кој вие?

Театарот е светот во кој се чувствувам природно и дома. Тоа е свет во кој уживам во секој момент, дури и кога не уживам. Поборник сум на максимата на Анатоли Ефрос: „Пробата – љубов моја“. Половина од својот живот го поминуваме на проба, па ако не ја најдеме љубовта во тоа, сè ми изгледа бесмислено. Затоа се обидувам да ја препронајдам својата љубов кон пробата, одново и одново.

Знаеме дека театарот е контакт и уметност на мигот се спротивно од социјалните дистанци и изолацијата. Што за вас претставува театарот?

Ова време невреме што е дел од нашата сегашност, како и правилата што ги има за да се справиме со пандемијата се крајно спротивни на тоа што се основните начела на театарот, а тие се ТУКА и СЕГА. Потребно е да најдеме начин да ја преживееме оваа криза и да докажеме дека театарот е неопходен во човековото живеење. Зашто за моето живеење е неопходен. Треба да се најдат начини да правиме театар секогаш водени од мислата на Брук: „Театарот е кога еден игра, а еден гледа“!

Растените сте во големо театарско семејство. Што е она што го научивте низ годините од вашиот татко Владо Цветановски? Дали ја продолживте неговата мисија?

Растен во околина на татко ми, мајка ми, моите чичковци и сите во нивна околина, научив многу работи што ме оформиле како личност. Мојот татко беше мојот прв професор, од него научив дека режисерот треба да биде слуга на настанот, односно да направи сè да се случи претставата. Научив да ги сакам актерите, ја научив вредноста на пренесување на заразата со идејата за претставата на цела екипа, учев од неговите подеми, од неговите грешки. Но, можеби најважната лекција што ја научив и од татко ми и од мојот професор е дека за да бидеш добар театарџија, прво треба да бидеш добар човек.

Како семејство, се обидуваме на сите различни начини да го зачуваме неговиот лик и дело, од документарниот филм за неговите претстави во Битолскиот театар до новата книга што е создадена од неговите белешки за претставите што ги работеше. Но мислам дека ми е најмило кога некој човек ќе ме сретне, па ќе ми раскаже нова приказна за татко ми што не сум ја знаел.

Кои се оние важни теми со кои театарот треба да се занимава?

Театарот треба да се занимава со сето она што искрено ги интересира неговите чинители. Секогаш сум за тоа. Мислам дека нема тема и идеја што е мала и безначајна сè додека тоа е она што ги инспирира оние што ја прават претставата. Таа претстава што е правена од срце, искрено, ќе го најде својот пат до публиката. Јас лично сакам кога гледам цел еден живот во претстава, кога претставата ќе ме насмее, а во следната секунда ќе доживеам некој емотивен момент. Кога претставата си игра со атмосферата и успева секавично брзо да ја промени.

Дали театарот ја има моќта да го промени светот на подобро?

Искрено, во времево во кое живееме, кога сè помалку сме луѓе, кога не успеваме да бидеме емпатични кон сите трагедии што се случуваат околу нас, не знам колку театарот може да го смени светот. Но не треба да престане да се обидува. Затоа што во таа борба со ветерници се крие моќта на театарот.

Дали сме доволно гласни?

Мислам дека не сме доволно гласни на сцената, каде што би требало да бидеме најгласни. Многу сме гласни на социјалните мрежи, за разни прашања од општествениот живот имаме став, а кога на ред доаѓа театарот, некако нè нема доволно. Нашиот став треба да биде најгласен на сцената. Зашто театарот не се брани само со став, ами и со дела.

Со основањето на Импров група докажавте и покажавте дека театарот може да се создава насекаде. Раскажете ни за тој ваш движечки театар и што е она што ве поттикна да создадете ваква театарска форма?

Импров групата „Настап“ е неформална театарска група што се занимава со импров театар, нешто што е многу забавно и за публиката и за актерите. Она што е џезот за музиката, тоа е импров за театарот. Неколкумина актери што излегуваат на сцена со идеја што само што ја добиле и се обидуваат да направат сцена без никакви договори. Оваа форма е фантастична за актерите, за нивното развивање, а мора да признам, и мене ме подмладува. Особено убаво си поминуваме на пробите. Ме радува што имаме редовна публика, која доаѓа на повеќето наши изведби и некако се создава една критична маса на која ѝ се допаѓа овој тип театар. Нашиот почеток е во бифето на Гого и Вики на ФДУ. Гостувавме на разни места, за на почеток на 2020 година да се најдеме со МКЦ и да ни тргне супер. Па се случи оваа пандемија, која многу нè забави, бидејќи оваа форма без публиката ја губи својата смисла. Се надевам дека ќе заврши ова лудило и импров групата „Настап“ ќе продолжи од таму каде што застана.

Импров Група -погледнете видео, Театарот се создава секаде

Дали постои нешто што и достига на театарската сцена?

Мислам дека на театарската сцена ѝ недостигаат повеќе работи, но она што мислам дека е клучно, тоа е единството. Почитта едни кон други, почит кон работата на колегите и следење на работите што ги работат другите театри. Да си кажеме до каде сме, да погледнеме реално каде сме на театарската карта и да бараме начин да го подобриме тоа. Ама заедно. Да престанеме да се делиме по која било основа, освен по квалитет.

Талент или среќа?

Среќа е да имаш талент. 😀 Мислам дека нема поважна особина од работата и самодисциплината. Ако доволно долго работиш и се надградуваш, сè ќе си дојде на своето место. Потребен е талентот, и не е лошо да имаш среќа, ама сè е џабе ако не работиш. Тоа ништо не може да го замени.

Како е Андреј сега?

Не знам, како на пауза. Се чувствувам како да верглам во место. Се обидувам на разни начини да работам на себе и да се спремам за следните проекти. Тешко оди, бидејќи сè останува толку многу недефинирано, но тоа не значи дека треба да се откажеме, така!? 😀

И за крај – што би им кажале на актерите?

Би сакал да им кажам нешто што често знаеше да го каже Кирил Ристоски: Ако актерот верува, публиката МОЖЕБИ ќе поверува, ама ако актерот не верува, публиката нема како да поверува. Затоа да не престанеме да веруваме!

Три книги:

Владимир Бартол – „Аламут“

Пушкин – „Капетановата ќерка“

Петре М. Андреевски – „Пиреј“

Три филма:

„Godfather 1“

„Marriage Story“

„Brave heart“

Три претстави:

„Ромео и Јулија“ во режија на Оскарас Коршуновас

„Хамлет“ во режија на Томас Остермаер

„Дон Жуан“ во режија на Александар Морфов

„Браќа Карамазови“ во режија на Дејан Пројковски

„Мајсторот и Маргарита“ во режија на Владо Цветановски

Три драми:

„Смртта на Дантон“ од Георг Бихнер

„Иванов“ од Антон П. Чехов

„Јулиј Цезар“ од Шекспир

Мојот идентитет – Јас

За мојот став, за мојот свет! – разговори одблизу со Филип Трајковиќ, актер во Драмскиот театар

За детството, младоста, соништата (желбите), за победите, за промените, за поразите…

Имав навистина убаво детство. Моите родители беа супер. Мене и сестра ми нè научија на вистинските вредности во животот. Сестра ми веќе ги имаше извојувано оние класични тинејџерски борби со моите родители, па како второ дете, јас поминував многу полесно. Растев во центар, ама тогаш во тој центар имаше маало, вистинско маало. Имав многу врсници, другарчиња со кои растевме заедно. Подруго беше тоа време. Тогаш немаше толку многу развиена технологија, па благодарение на тоа моравме да се снаоѓаме и да си играме надвор, и тоа „надвор“, „у маало“ беше нашата социјална мрежа. За разлика од денес, тогаш имаше и доволно простор надвор. Не беше загадено од сè и сешто и не беше паркинг секој слободен дел во центарот на градот. Имавме „пред зграда“. Пред зграда се играше сервис, плочка, тенис, џамија, грабни стапче, народна, сакате ли војна… женските играа ластик, ние ги задевавме. Заедно игравме разни брканици и криенки. Зад зградата ни беше дворот на гимназијата „Јосип Броз Тито“. И дворот беше искористен максимално од наша страна. Таму игравме баскет, фудбал. Таму правевме бункери, таму ни се случуваа првите љубови. Никогаш не би си го променил детството, ништо не ми недостасуваше од ова со кое растат денешните генерации.

Во младоста доста лутав. Секогаш бев на сите страни и никогаш не успевав да се задржам на едно нешто. И тоа како ме збогати тоа лутање. Научив многу и успеав да испробам многу работи. Благодарен сум за сето тоа. Тоа е нешто што многу ми помага во мојата професија. Конечно, можеби моето прво смирување дојде кога се запишав на ФДУ.

Твојот раст во академските денови (кога беше студент) и случка на која секогаш се присетуваш?

Додека студирав, многу време поминував на факултет. Сите поминувавме многу време на ФДУ и навистина бевме блиски со колегите. Многу голем дел од денот ни земаа часовите, а остатокот од времето го поминувавме во бифето на Гого и Вики. Многу се дружевме. Ама навистина многу. Пред часови, по часови, па некогаш дури и за време на некои часови бевме во бифе. Можам да издвојам безброј случки затоа што навистина имаше многу. Постојано бевме некаде заедно, тој период се дружевме од сите класи и имаше некоја блискост меѓу нас. Кога и да имаше некоја забава, некоја премиера на претстава или филм, секогаш бевме секаде сите. И тоа е навистина бесценето. Бевме како една голема фамилија ФДУ.

Што научи од твојот професор/ментор?

Завршив во класата на професорите Кирил Ристески и Зоја Бузалковска. Тоа е еден од моите најубави периоди во животот. Многу нешта научив од нив и многу сум среќен што завршив токму во нивната класа. Една од најважните работи што ја научив со нив е дека на сцената најважен е партнерот. Не секој од колегите го знае тоа, но јас ден-денес се трудам секогаш да бидам добар партнер на сцената.

Кога ти се случи созревањето како актер?

Па не знам кога точно. Знам дека сум созреан како актер, но и дека имам уште за учење. Секоја нова претстава за мене е ново школо. Од секоја изиграна претстава се обидувам да научам и нешто ново. Можеби токму ова мое учење на сцената е тоа што придонесува и за мојата зрелост како актер.

Повеќе уживаш во процесот на создавањето или во репризите?

Го обожавам процесот исто колку и репризите. Создавањето е истражување и мене тоа ми е многу интересно. А репризите се возбудата што се појавува секогаш кога треба да се сретнам со публиката. И едното и другото си имаат посебно место во мојот живот. Никогаш не е исто, секогаш има нешто ново и токму затоа ја сакам оваа професија.

Актерството за тебе е: игра, професија или живот?

Актерството за мене е професија. Ама таа професија ми дозволува да си играм. А таа игра ми го прави животот убав. Со мојата професија си дозволувам да се пронајдам во секоја професија, ама само преку мојата професија. Инаку не би сакал да мора да избирам друга професија. Не сакам. Актерството ми дозволува слобода што не би можел да си ја замислам на друго место.

Талент или среќа?

Талент, работа и посветеност. Со овие три нешта може да се достигнат големи благодати. Е сега, ако имаш дополнително и малку среќа со овие три, тогаш не постојат граници.

Каде е театарот денес?

Таму каде што сме ние луѓето. Таму е театарот. И ако го оставиме, така и ќе си остане. Ако не го поместиме, тој ќе си седи таму и ќе си чека. Ќе си чека некакво поместување. Ние треба да му го овозможиме тоа. За жал, периодов сме ограничени поради пандемијата, па немаме многу можности да бидеме во театар. Во меѓувреме се прават напори за нови форми и нови гледања, и секоја чест на тие што го прават тоа, затоа што тоа е борба за театарот денес и мора да се приспособиме на денешните услови, ама сигурен сум дека секој од нас копнее по сцената и по публиката.

Дали ја чувствуваш публиката како твој партнер кога ги играш своите монолози?

Замислете си празна сала и вие зборувате… На кого му зборувате? Зошто воопшто да зборувате кога нема кој да ве слушне? Еден од најбитните партнери на сцената е публиката во салата. Ако имаш топче и ако го фрлиш кон еден ѕид, тоа ќе се врати. Ако го фрлиш топчето во празно, ќе си продолжи понатаму. Истото е и со публиката. Ако ја нема публиката, нема кој да ни го врати назад топчето. Театарот е енергијата што си ја предаваме едни на други.

Кое е твоето оружје да се избориш за својот свет и идентитет како актер?

Работата. Отсекогаш сум мислел и сè уште мислам дека единствено со работа може да докажеш кој си и што си. И секогаш мора да бидеш искрен во тоа што го работиш и навистина да го сакаш тоа што го правиш. Секое фолирање излегува на виделина. И секогаш е така. Не смееш да лажеш, не смееш да се фолираш, да се преправаш… Секогаш се гледа кога лажеш, а со тоа лажење ја потценуваш публиката и публиката го забележува тоа. А никој не сака да гледа како некој го лаже.

Дали постои конкурентност на театарската сцена?

Се разбира дека постои и секогаш треба да постои. Само така може да стремиме кон создавање подобри претстави. Замислете да нема конкурентност… тогаш би гледале само едни исти претстави постојано и сè би било досадно и еднолично. Нас нè придвижува желбата да сакаме да направиме нешто подобро од претходното. И само на тој начин може да добиеме квалитет.

Гласноста на актерот кон општеството за тебе е…?

Привилегија што многумина ја немаат. Ние ја имаме можноста јавно да го коментираме сето она што се случува околу нас. И секогаш мора да ја искористиме таа можност, без оглед дали на еден или на друг начин, за лошо или за добро, да го кажеме тоа што ни се случува или тоа што би сакале да ни се случува.

Дали досега си се сретнал со некој непредвидлив момент на сцената и што се случило по тој момент?

Секогаш сакаме да може да предвидиме сè на сцената и да може да контролираме сè. Но не е секогаш така. Ми се случиле неколку непредвидливи нешта, но би ја издвоил случката со Игор Стојчевски, кога на крајот на претставата „Чолак“ требаше да се ослободиме од лисиците со кои бевме врзани за радијатор повеќе од половина претстава и да заминеме од сцената, но клучот со кој ги отклучувавме лисиците овој пат не функционираше, па останавме врзани уште едно добри десетина минути на сцената. Се разбира, тие десетина минути беа цела вечност за нас, но некако издржавме. Сè беше симпатично, самата претстава дозволуваше и импровизација, но публиката забележа што се случува, па последните пет минути сите заедно се смеевме. На крајот, сепак, успеавме да се ослободиме од лисиците и да излеземе од сцената и, згора на сè, добивме и убав аплауз од публиката.

Што би им кажал на режисерите?

Би им кажал дека им се радувам на сите наши досегашни и идни соработки.

Три книги:

„Мајсторот и Маргарита“

„Eye of the world“

Расказите на Чехов

Три филма:

„The royal tenenbaums“

„Fight club“

 „The lord of the rings“

Три серии:

„Office“

„Fargo“

„Breaking bad“

Музички албум:

The Clash – „Combat rock“

Созревањето е во едноставноста. И личното и уметничкото.

Природата е сила која фасцинира и нуди врвно уживање. Без претерани восхитувања но со длабоки мечтаења по мир. Кога само би дозволил животот сето време да се помине во планина. Во отсуство на таква привилегија, јога и фитнес се чуварите на физичкото и менталното здравје. Од тука се црпи посебна храброст да станеш уште подобар и за себе и за семејството, затоа што само така е лесно справувањето со предизвиците во ова време.

Мали уживања во добра храна и ритуално пристапување кон нејзино спремање, најчесто за рустикални јадења. Од друга страна најголем восхит од децата – љубов која физички можеш да ја почувствуваш и сила која можеш да ја допреш.

На сето тоа, цртање, сликање и пеење ја комплетираат сликата за голем уметник со цврсти ставови.

Јас сум, мој индентитет, мој став, мојот свет! – Одблиску разговори со Софиа Насевска Трифуновска – актер во Македонски народен театар.

Бев многу храбро дете, со голема самодоверба и решителност. Со постојана потреба сценски и ликовно да се изразувам. Карактеристики кои моите наставници уште во основно ги препознаа и ме понесоа по патот кој ме доведе до театарот. Во средно повеќе бев во театар одошто на училиште или на кое било друго место.

Секогаш работевме аматерски, или гледав постојано некоја претстава по 235-ти пат. Бев фасцинирана од слободата на актерите. И сега многу ме радува кога ќе ја видам таа страст кај некои млади деца денес. Бев исклучително бунтовна и постојано се борев, силно горев и секогаш, секогаш без исклучок го правев она што го сакам. Добивав награди и сè искачував нагоре, сиот фокус ми беше напред, накај победите. Не размислував за пораз. А, поразите се потребни за да се осознаеш себе. Кога пораснав, сфатив дека од нив повеќе се учи. Поразите ме созреаја. Сега, наспроти тоа, сум многу мирна личност.

Нема паузи, ако не правиш едно, правиш нешто друго со кое се идентификуваш. Академските денови беа лудо време, со куп турбулентни, драматични периоди на осознавања, растења и падови. Време во кое се бараш себеси и ќошето во светот кај што припаѓаш. Јас се најдов целосно во тој малиот дом на ФДУ, на тој ненаметлив комплекс полн со живот.

„Во целата кариера, ќе имате можеби само неколку бесценети мигови, кои веднаш колективно ќе ги препознаете, и вие и публиката. Ама за тие неколку, колку малку и да се, вреди цело животиште да го минеш во театар“ е суштина која мириса на пролет, свежина која го одржува жив споменот на мојот професор.

– Созревањето сè уште ми се случува, секојдневно. Вистинското разбирање на професијата мислам дека започнува во театар, кога актерот ја напушта факултетската лулка и се соочува со секој предизвик сам. Не е лесно но се бориш. Созревањето се колегите и процесите. Јас уште учам затоа што мојот професор ме научи да истражувам и да не бидам никој друг освен ЈАС.

А кога си ти и само ти …

Да си жена е привилегија и голем предизвик. Да си актерка е гордост и одговорност. Често сме обесправени во однос на улогите кои ги добиваме, многу помалку женски претстави има, одошто ексклузивно машки. 25 машки лика, младата и старата. Ќерката и мајката. Убавата и смотаната. Клишеа. Тоа треба и мора да го промениме. Актерството е игра која значи живот додека ја играш. Ќе ти го збогати, ќе ти го продолжи или ќе ти го скрати. Ништо секојдневно нема во актерството. Повик е и вистинска привилегија. Секако примарен е талентот, но не штети да се има среќа. Себепромоцијата е посебен талент кој игра огромна улога во нашиот свет. Јас повеќе се фокусирам на работа врз себеси и сакам оттаму да ми се роди успехот.

“Јас повеќе се фокусирам на работата врз себе си и сакам оттаму да ми се роди успехот.“

Вечноста се создава со распостилање на искреност, пред сè кон себе си. И само тој е начинот кој те прави достоинствен за сцената која камењата ги претвора во уметност која исцелува.

– отсекогаш ме восхитувал фактот дека во кој било антички локалитет, единствено нешто кое сè уште активно ја задржало својата функција, е амфитеатарската сцена. Денес играме претстави на сцената на Хераклеа, со неповторливо чувство на минливост и вечност. Таков бил театарот отсекогаш, таков е и денес. Минлив, а вечен. Времето ништо не му може. – секогаш кога работам претстава, во глава ја визуелизирам сцената и костимот. Општиот мирис и атмосфера, сценографски и костимски. Сакав и сè уште сакам да се обучам на тоа поле. – немам посебни механизми за справување, освен да не бидам ништо друго и никој друг освен себе. Не сакам друг идентитет и не поднесувам лажги и инфантилни манифестации на его. Си ги сакам колегите, дисциплинирана сум и го барам својот максимум. – секако дека постои конкурентност, тоа го носи професијата. И повторно мислам дека до сите најлесно се стига со искреност кон себеси. Фокус кон себе, а не кон другите и така само себе треба да се победиш, што не е секогаш лесно. – секој бира колку ќе е гласен општествено и на кои теми. Јас сум приватна личност и бирам разговори со вистински луѓе. Не се колебам да кажам мислење на човек кој стои пред мене и лично не чувствувам потреба поинаку да се експонирам. Уметноста има сила да го изрази бесот, фрустрациите, тагата, да зборува за сè што нè боцка и боли, микро и макро. Затоа ја бирам како мое борбено поле.

– се обидувам да го разберам секој лик, ја анализирам неговата психологија и пориви, оттаму трга мојот однос со улогата. Се радувам на процесот на осознавање, кој трае сè додека ликот постои. Од текст, станува крв и месо со пориви и желби и за мене тоа е магијата на актерството. Можноста да освестиш толку различни состојби, работи како психотерапија.-би сакала да го работам она што јас сакам, зашто како актери не секогаш ја имаме таа привилегија. Сакам мали ненаметливи претстави, со помалку актери, добар текст и многу суштина.

Што би им кажале на режисерите?

На режисерите би им рекла да бидат искрени и да си ги почитуваат актерите. Со таков однос се создава успех. И да не се претенциозни. Ич не сакам претенциозност.

Три книги:

• “Патот“ – Кормак Мек Карти
• „Соларис“ – Станислав Лем
• „Серотонин“ – Мишел Уелбек

Три серии:

• „The leftovers“
• „The Office“
• „The Affair“

Три филма:

• „Eternal sunchine of the spotless mind“
• „Eye origins“
• „Dunkirk“

Видео материјал со Софиа Насевска Трифуновска