2 минути со

Актерството е здив без кој не се може – Одблиску со Трајанка Илиева Вељиќ – Таци, актер во Драмски театар Скопје

Мојот идентитет – Јас

За детството, младоста, соништата, желбите, за победите, за промените, за паузите…

Мојот раст на академските денови и што научив од мојот професор – ментор..

Кога и да се сетам на детството во преден план ми се игрите и другарите. По цели денови игра, игра, игра… Постојано бевме надвор смислувајќи нови игри, растев во Аеродром и населбата ни беше преполна со деца.Потоа дојде училиштето, па морав да комбинирам играње и учење, но играта никогаш не ја оставив. Таа и денеска е составен дел од моето секојдневие, и со децата и со театарот.

Се сеќавам дека организирав приредби и тоа го правев многу често и цело маало го заразив со таа идеа. Пеевме, игравме, подготвувавме сериозни кореографии, а на родителите им наплаќавме карта, како би имале парична награда за победникот!хахахахахах

Отсекогаш сум мечтаела, тоа никогаш не се промени кај мене. Некако од многу мала се замислував како играм на сцената на Драмски, рамо до рамо со сите колеги на татко ми. Токму тие мечти ме поведоа по патот за да стигнам онаму кај што сум денес. Променив неколку школи, па дури и студирав 3 години физика на ПМФ и покрај тоа што во мене никогаш не постоела друга опција освен ФДУ. Но ете, требаше да се случи тоа за на крај да завршам онаму каде што отсекогаш сум се гледала себеси. Никогаш не зажалив за пропуштените 3 години, напротив, мислам дека созреав во тој период, па многу посветено и одговорно го поминував секој ден на ФДУ. Тоа е периодот во мојот живот во кој целосно уживав…Со колегите бевме постојано заедно и за време на часовите, а и по нив. Заедно бевме на сцена, во бифе, на журки, заедно учевме…Јас бев во класата на проф.Кирил Ристоски и асистент ни беше Зоја Бузалковска. Беа одличен тандем. Понекогаш ги доживував како добриот и лошиот полицаец, хахахха…одлично се надополнуваа и ни даваа вистински правци. Една од работите што ја научив од нив е дека секогаш треба повеќе да работиме за партнерот на сцената,само така може да стигнеме до одличен резултат.

Елементал: Да се биде жена-актер значи? (Предноси и маани)     

Таци: Да се биде жена актер е да се биде актер. Не гледам  разлика со маж актер во работата, посветеноста, освен во фактот дека светската драматургија е претежно машка, па можеби сме обесправени во тој поглед. А да се биде мајка актер е  тоа е веќе нешто поразлично.

Елементал: Актерството за Вас е: игра, професија или живот?

Таци: За мене актерството е здив без кој не се може.

Елементал: Талент или среќа?

Таци:Талент и мноооооогу среќа.

Елементал: Каде е театарот денес?

Таци:  Онаму каде што ние самите го донесовме. Не велам дали е тоа добро или лошо  место во кое сме го сместиле,но…едноставно, театарот е одраз на сè она до каде што ние, како човештво и општество сме допреле. И сето ова што ни се случи во изминатава година,со оглед на тоа дека театарот во огромна мера стагнираше, допрва ќе испловува на површината преку секој еден нов театарски проект. Театарот не може, а и не смее да премолчи. Само така може да остане жив.

Елементал: Во која друга театарска форма се гледате?

Таци: За мене секоја нова театарска форма е нова провокација, сè додека зборуваме за театар. Тоа значи актер  плус публика.Публиката која дише ист воздух со актерот е пресудна за да се случи театар.

Елементал: Кое е Вашето оружје да се изборите за својот светт и идентитет како актер?

Таци: Љубовта кон професијата и кон колегите.

Елементал: Гласноста на актерот кон општеството за Вас е?

Таци: Крик кој може да критикува, промени, коментира.

Елементал: Вашата прва професионална улога е во претставата Ладало. Се сеќавате ли на ликот на Калина и дали сè уште живее во Вас?

Таци: Секако дека се сеќавам на таа разграгана, наивна девојка.За секој лик што сум го одиграла, сум нашла начин да го  сфатам, оправдам, за да можам да го вгнездам во мене и потоа да му дозволам да се игра со мене. Сите тие ликови ставаат уште по една тула на кулата. Всушност тоа е и начинот на созревање на еден актер.

Елементал: Пред пандемијата, заедно со режисерката Нела Витошевиќ, искреиравте и создадовте женска претстава со многу лични и интимни теми за кои ретко се зборува. Браво на храброста и на идејата. Што ја прави претставата “Мојот маж” поразлична од другите?

Таци: Лавината од нашите најинтимни мисли, чувства, ситуации во кои сме се затекле низ животот и сите оние лузни во нашите срца и нашите души…нашата несебичност да го споделиме сето тоа со публиката.Од првата проба, па се до готовиот продукт, се разликува од сите други претстави во кои сум била. До некој момент на пробите имав чувство дека немам што да понудам,дека немам доволно скокотливи моменти низ мојот живот, кои би биле во прилог на претставата,па помислив дека можеби и треба да се откажам. Но,самите проби беа како да сме сите дел од некоја групна психотерапија, па малку по малку испливаа многу работи на површина. Во таа подела имам многу блиски колеги со кои сум постојано и на сцена, а и приватно, но сепак откривавме работи едни за други за кои воопшто не сме биле свесни дека ги носиме во нас,или не сме биле доволно храбри да ги изговориме. Во голема мера,оваа претстава за нас е и ослободување од работи кои ни предизвикуваат/ле страв, срам, болка…Всушност сите оние чувства, ситуации кои ние актерите си ги чуваме во некои фиокички и истите ги отвораме за да пронајдеме соодветна емоција во градење на некој лик, тука гласно се изговараат. Да ги ставевме сите монолози кои беа понудени на маса, ќе имавме материјал за уште најмалку 5 претстави. И сите тие делови од нашите животи мајсторски и многу вешто Нела успеа да ги испреплети со расказите на Бужаровска, за на крај да добиеме една претстава после која ти останува кнедла во грлото.

Елементал: И прашање за крај…што би им кажале на режисерите?

Таци: Ми се игра

Препорачувам:

Три книги:
„Катерина Велика“ – Роберт К.Меси
„Катедралата на морето“ – Илдефонсо Фалконес
„Мапирање на сол и ѕвезди“ – Зејн Џухадар
Три претстави:
„Три Сестри“, реж.Томи Јанежиќ
„Ојдипус Тиранос Софоклеус“, реж. Зоја Бузалковска
„Мојот Маж“, реж. Нела Витошевиќ
Три филма:
„The Royal Tenenbaums“
„Shutter Island“
„La Vita E Bella“
Албум:
„Fields of Gold“, Sting

Видео интервју – 2 мин.елементал

“Театарот отсекогаш се занимавал со човекот” – Одблиску со Звездана Ангеловска Актер во Македонскиот народен театар

Мој идентитет – јас 

За детството, младоста, соништата, желбите, победите, промените… 

Мојот раст во академските денови… што научив од мојот професор ментор. 

Детството ми беше среќно не само поради тој најран период од животот, туку и поради објективниот факт што тоа беше едно друго време, се живееше во друго општествено уредување, јас и моето семејство имавме сосема доволно, а сепак живеевме скромно. Најмногу изобилуваа дружењето, спознавањето, активностите… секако, игрите беа неминовни. Го поминав во џагорот на домашните седенки на моите родители, чиј дом беше постојано отворен за уметници, актери, писатели, композитори, режисери, каде што до доцните вечерни часови се пееше, се свиреше, се рецитираше, се дискутираше… И, всушност, желбите и соништата си добија некаков континуитет во младоста, период во кој секогаш бев опкружена со уметничкиот круг на некој начин. За победите можам да кажам дека се неминовен дел од работата и неоткажувањата, од истрајноста и дисциплината, без оглед на тоа дали веднаш настапиле или не. А за промените, ги обожавам кога одат на подобро, а ако одат на полошо, тоа значи дека наскоро ќе го дешифрирам проблемот, па така ќе тргне и тоа на подобро, макар и ако сфатам дека настанатата деградација не заслужува повеќе никакво внимание.

Конкретно, од мојот професор Владимир Милчин (заедно со неговата асистентка Сузана Киранџиска) научив сè, односно за време на академските денови бев подготвена да го разберам неговиот пристап и метод како исклучителен и силен, односно истовремено многу макотрпен, но, од друга страна, ми даваше одлична актерска самодоверба поради знаењето и умеењето што се бараше токму од него. И, навистина, кога ја имате основата на такво завидно ниво дадена од педагогот, тогаш надградбата е само во ваши раце, која не смее да биде ни малку помала од основата. Два збора или поими ми се врежани во мојата актерска душа оттогаш: чесност и искреност со оваа професија. Тука се крие, всушност, тајната што ве прави, пред сè, Човек, а потоа актер професионалец итн.

За почеток, ќе направиме еден мал времеплов и ќе ве вратам на далечната 1993 година. Тоа е годината во која вие, ако не се лажам, ја добивате вашата прва професионална улога за Клитемнестра од Есхил во режија на Горан Тренчовски на сцената на Младинскиот културен центар и Антигона во „Антигона“ на Душан Јовановиќ во режија на Ленка Удовички во Народниот театар во Куманово.

Од оваа голема временска дистанца, каква е Клитемнестра денес за вас, а каква е Антигона? И што е она што како млад актер го научивте од нив? 

Воопшто, ликовите од античкиот период се исклучително тешки не само поради нивната трагичност, туку и поради тоа што се херои поврзани со митови. Тие не се поврзани само со митологијата, туку и со филозофијата, психологијата, со зачетоците на трагедијата и со сите други театарски форми. Пред сè, за да ги разберете нив и со самото прочитување на делото, неопходен ви е одличен превод или препев, зашто станува збор за ликови на кои најчесто најголем предизвик им е судбината, проклетството, крвната одмазда, а тоа значи ликови чија судбина има фатални последици. Не само за нивните животи и поколенија, туку и за човештвото понатаму. Ова последново не го велам случајно, зашто и од овој мој денешен аспект на гледање на нештата, гледам дека проблемот на Клитемнестра е кодиран кај многу жени мајки, како и проблемот на Антигона кај многу жени сестри или, сеедно, жени како единки, па дури и во современите општества. Разликата е во тоа што во колкава мера (тие отсекогаш биле или) ќе бидат осудувани, судени, прогонувани, казнети, одмаздени, озлогласени и сл. Заклучокот ми е дека секогаш семејните трауми и трагедии се отсликувале и предизвикувале масовни војни и несреќи, или обратно. За жал, секогаш одат рака под рака, без оглед на тоа дали од историјата се прогласени како херои или антихерои, жртви или измамници и престапници, без оглед на тоа дали станува збор за женски или за машки ликови.

Конкретно, и во двете режисерски постановки имаше современ концепт, што е доказ за универзалната проблематика.

Вашите почетоци се случуваа на сцената на Драмскиот театар. Таму создававте и креиравте големи улоги што до ден-денес останаа запаметени. Соња, Матурина, Цвета, Марија Антоновна, Маргарита, Малечката, Офелија… сите се различни, свои и со посебна динамика и биографија. Колку е важно за еден актер да биде во постојан континуитет и да му се даде простор да го покаже својот свет на сцената? 

Да, и пред да стапам на сцената на Драмскиот театар од Скопје, јас играв и во тогашниот културен центар „Мала станица“, односно и во Прилепскиот и во Кумановскиот театар. Континуитетот ми беше таков што дури и требаше да бидам присутна на повеќе места со многу густ распоред. Но, сакав да работам и не знаев за ништо друго. Шансите што ми беа дадени (можеби за некои други не беа многу значајни), за мене беа и повеќе од животни шанси. Во тој поглед, ни денес не сум многу сменета. Никогаш не сум сонувала за некаква улога, ниту тогаш, а ниту денес. А можеби и немав време за да сонувам од преголемата зафатеност. И некако, во таа низа спонтано се случија и значајни улоги, односно звучни улоги за театарот, наспрема тоа што мене сите ми се еднакви и значајни, без исклучок на ниту една, зашто вложувам еднаков труд.

Така што мојот свет, ако добро го разбирам прашањето, е светот на еден обичен актер, уморен од проби, дилеми итн., а не од некој грандиозен светоглед на актер што се чувствува како актер. Јас не ни знам што е тоа, освен тоа што другите знаат дека сум актер (публиката).

Секоја нова улога е нов предизвик и нов почеток. Повторно запознавање себеси и поместување „граници“. Како веќе изграден актер со своја богата театрографија, прифативте да работите со Андриј Жолдак во претставата „Електра“, во улогата на Клитемнестра, која ви донесе и награда на фестивалот „Војдан Чернодрински“. Таму не само што ги поместивте своите граници и на сцената не гледавме само нова улога, туку и нов актер. Кажете ми што значи за вас овој процес и тој вид театарски простор, запис и јазик?

Режисерскиот ракопис на Андриј Жолдак, како и работата со актерите е специфична, бара поинаков пристап и дисциплина, а тоа значи и поинакво размислување. Но, како искуство е многу драгоцено, особено за современиот театар и за актерот во него. Јас се соочив со таков предизвик, зашто како актер сум многу љубопитна за многу дисциплини, иновации наспроти класичниот театар, без кој, ако не го владеете добро, не би можеле да се снајдете ниту во овие. Тој како режисер има завршено одлична школа, но најдоброто за еден актер е секогаш да учи нешто ново за кое не можел ни да претпостави и да му ги помести границите со таа улога. Па затоа, кога влегува во следната улога, тој има уште поголема самодоверба, но не со улогата, туку, пред сè, како актер, дека може и таа, новата улога, да ја искреира и да помести нови граници. За мене нема поубаво од тоа. Кога постојано влегувате во непознатото и во новото и на тој начин освојувате, без оглед на тоа колку било тешко, мачно, апсурдно… Звучи слично како и со животот, нели?

Кои се важните теми со кои треба да се занимава театарот и каде е театарот денес? 

Знам дека можеби ќе ве разочарам со ова прашање, ама немам одговор. Не дека не сум размислувала, туку едноставно мислам дека моето лично мислење нема значење, не поради некаква лична инфериорност како уметник, туку сметам дека би немало никакво влијание, без оглед на тоа дали си го поставувам ова прашање како режисер или како актер. Она што е константно е дека театарот отсекогаш се занимавал со човекот или сè што е измислено од човекот, родено, уништено, славено или скриено… Исто така, каде што сме ние денес, таму е и театарот. Но, за мене, „ние“ повеќе не е исто што и „јас“, тука има огромна разлика, т. е. сакам да кажам дека во денешно време меѓу моето „јас“ и нечие друго „јас“ има голема разлика. Така што, самиот факт што секој има визија каде и каков треба да биде светот, општеството или театарот од својата лична реалност не значи дека е објективен, корисен или, пак, успешен. Всушност, кога сум на сцената како актер, директно и бескомпромисно ви го давам одговорот, и тоа на најсуштински начин или, пак, ако изберам да режирам некоја претстава. Сè друго им препуштам на теоретичарите и на аналитичарите да го регистрираат или да го оценат мигот.

Што претставува за вас гласноста на актерот во општеството? 

Актерот самиот по себе е гласен имајќи ја предвид неговата професија и тоа е доволно. Секоја одземена или додадена гласност има свои последици, своја одговорност, а исто така и цена. Противник сум на секое фаворизирање или сензационалистички пристап на која било професија, но и противник сум на перфидното деградирање на која било професија. Одговорноста секогаш лежи во односот на општеството кон тоа, но и тоа не е еднострано, зашто одговорноста лежи и во носителите на тие професии со нивниот интегритет и имиџ, како и со докажан релевантен труд и вредности, а не само со публицитет. Ако се земе предвид фактот дека денес многу професии или некои звања добија голем публицитет, а некаде дури и поголем во однос на оние професии за кои тоа се подразбира, јас не гледам голема конкурентност или загрозувачки момент. Напротив, уште поголемо е, поиздвоено и повеќе потврдено зацврстувањето на позицијата актер уметник во општеството, но разликата е во следново: во вистинската смисла на зборот. Ако не е во вистинската, има краток рок на траење.

Во кој жанр се чувствувате слободно и сигурно и од какви улоги стравувате? 

Како што реков претходно, не се гледам себеси како актер со некакви улоги, па ете, и во некакви жанрови… Клучната улога ја играат режисерот и тимот со кои работам. Моето мото е дека нема улога што не може да ја направите ако ги следите режисерот, партнерите и останатите колеги, ако сите работите со екстремен ентузијазам, неслучајно велам екстремен, зашто со секоја нова улога треба да имате елан и сила колку за цел еден живот. Едноставно, немате време за страв или, пак, тој таканаречен страв го делите со колегите со кои ја сонувате претставата, со цел потоа тој страв да премине во најтешко задоволство. Терминов сама си го имам измислено.

Како се гледате себеси како актерка на 70-годишна возраст?

Само да бидам здрава и жива, тоа е најважното, а мислам дека, во суштина, би била истата, само, се разбира, поостарена. Можеби тогаш, конечно, за да ја надоместам својата актерска екстравагантност, која не ја покажував во младоста според моето мислење, би имала потреба да се покажувам и да се докажувам за сè што сум пропуштила во мојот актерски живот. Познавајќи се себеси, тоа би било еден вид самодокажување за мене лично и за мојот индивидуален внатрешен свет, а барем на 70-годишна возраст ќе биде полесно, зашто на 27 е многу потешко. На 70-годишна возраст ќе бидам задоволна со самото тоа што дишам и толку, а талентот и креативноста веројатно само некритички ќе си ги славам, што е обратно отколку сега. ;))

Талент или среќа? 

За мене тоа е едно… Талентот е најголемата среќа, а среќата е најголемиот талент, кој не смеете да го уништите, туку само да вложувате. Имам Сатурн во 1 поле во наталната карта, така што не знам што е среќа без многу работа.

Актерството за вас е игра, професија или живот?

За помалку упатените во оваа професија, не сум сигурна како го подразбираат овој термин игра ако се земе предвид фактот дека ова е една од најтешките 3-4 професии рангирани на некакви листи. Игра не е тоа што е и детската игра, иако правилата се слични, игра не е сè што подразбира натпревар или каква било игра, само драмска или психолошка игра, таканаречени смотри и сл. Овој термин можеби помага за да го олесни терминот мајсторство, кој и во овој случај не знам дали е подобар, а и не е. Но, ако е прифатено дека претставите се играат, се одигруваат, улогите, како што е наведено според Ерик Берн во насловот на книгата од областа на психологијата „Која игра ја играш“, па дури и од минатиот век, а не само од почетоците на театарот, да, ќе кажам дека за мене актерството е професија, а играта е животна. Но, зборот игра е драгоцен зашто внесува леснотија во поимот. И тоа може да го разберат само професионалците, а публиката може само да го претпоставува. Впрочем, како што јас ама баш ништо не знам, т. е. можам само да претпоставувам кога хирургот оперира човечки организам, кога пилотот лета или кога рударот се спушта надолу дали тоа му е професија, мисија, живот и сл. Но, сигурна сум дека постои некој феномен што е поврзан со неподносливата леснотија, која се бара.

Пред две недели се случи вашата прва монодрама во Македонскиот народен театар, претставата „Само глас“ во режија на Марјан Нечак, според текст на младата Нина Плавањац. Без табуа на сцената се пушти глас и се отворија теми што ја допираат секоја жена. Осаменоста и отфрленоста како одраз на депресијата, гласот што го толкува Никола Ристановски, односно виртуелниот свет како компензација за допир, прегратка и љубов… брехтовски и реалистичен пристап што е темел на оваа претстава. Во самиот тој интимен однос и во приказната на големата актерка уметница во театарскиот простор наречен живот вие ја игравте секоја од нас. И оттука ми доаѓа и моето прашање: Што значи да се биде жена актер во ова општество (предности и мани)?

Професијата актер е иста и за жените и за мажите, зашто во секој актер лежат и анимусот и анимата. Во уметноста е така. Убавината е во тоа што имаме професија што е поврзана со естетиката, филозофијата и уште многу други, почнувајќи од етиката. Можеби, да се биде актер во општеството си има свои предности и мани, како и со секоја професија, за кои не сум свесна.

Стереотипите за мажи и жени одамна ги имам надминато, а тоа се докажува и со фактот што понекогаш се занимавам и со режија.

Лично, исклучително ги почитувам актерите, особено актерките, зашто тоа бара исклучителна интелигенција, интелектуална, ментална и физичка способност, а да не говорам за другите дисциплини, па уште и актерска харизма и „X-фактор“ што актерите треба да ги поседуваат, па уште и ако е жена, тоа значи дека општеството мора добро да се подготви и да има правилен пристап, стратегија и достоинствен пласман не само за жените актерки, туку и за сите други жени уметници или лидери од кои било други професии што подразбираат јавна одговорност, едукативност, образование, култура, а притоа да се надминат општествените стереотипи вкоренети дури и во семејното воспитување. Секако, тоа не е еднострано, зашто и самите актери/актерки треба да се изборат за тоа. Предностите ги гледам секаде. Прашањето е дали се доволно искористени од општеството, а и обратно? Ова го зборувам од аспект на тоа што сум порасната во актерско семејство од таткова страна, така што одлично се сеќавам што значеше тогаш оваа професија, која беше, во секој случај, далеку попрестижна, но не во апсолутно материјална смисла. Но, сега гледам дека и многу други професии не се почитуваат доволно како порано. Како и да е, мислам дека ситуацијата ќе се подобрува зашто секогаш постои круг. Недоволната едуцираност, недоволната информираност, како и недостигот на вистинска култура тешко дека би го подобриле кој било статус во општеството, а не само на актерките. Кога целосно како критериум ќе се искорени сечија површност и неадекватна пропаганда за која било сериозна професија во општеството, на глобално ниво, ова прашање ќе биде сосема излишно во ова интервју.

Што би им рекле на режисерите?

Дека ниту актерот може без режисерот, ниту режисерот без актерот. Заемна почит, разбирање, а најмногу љубов кон актерите, без оглед на тоа колку е тешко, зашто знам кога работам како актер колку душата ми е подложна и ме боли од режисерот (што е добро), а како режисер, знам исто така колку ме боли не само душата, туку и главата од актерите. Ама нема поубаво од тоа што режисерот е најголемата поддршка во салата, па макар и кога го нема, без оглед на тоа каква е публиката.

Три претстави: 

Во овој таканаречен постпандемски период, етички би било да препорачам претстави што се играат. Сепак, топло ѝ препорачувам на публиката да погледне 3 претстави, од кои едната би била драмска (според нејзин избор) од кој било театар, едната нека биде детска, а третата нека биде балетска, плус (гратис од мене) една опера (се разбира, кога се во можност и кога се на репертоар, зашто, да не заборавиме, генезата и синтезата постојат секаде и само свесно може да изберете што сакате доколку свесно знаете и кои сте).

Три книги:

„Psychopath free“ – Jakson MacKenzie

„Self-love“ – Cylon George

„The Clear Light“ – Steve Taylor

Музички албум:

Вивалди – „Четири годишни времиња“

Видео интервју – 2 минути Елементал

Театарот е должен да го коментира светот – Одблиску со Ѓорѓи Јолевски, актер во МНТ

Мој идентитет – јас 

За детството, младоста, соништата (желбите), за победите, за промените…

Мојот раст во академските денови, што научив од мојот професор ментор и кога се случи моето созревање како актер.

Кога ќе се спомене детството, ме облева чувство на сигурност, среќа, безгрижност. Мирисите и боите на Илинска Планина и питулиците на баба ми Меглена. Пионерскиот дом во Битола и приредбите на празниците на кои рецитирав револуционерни песни. Од мојата десетта година ги играв децата во сите претстави на Битолскиот театар. Мирисот на мастикс (лепило за мустаќи и брада), гужвата и возбудата пред почетокот на секоја претстава, дојадувањето на преостанатите леблебии по претставата „Македонска крвава свадба“, црвениот плиш од ложите на стариот театар, крикот на Јоана на крајот на вториот чин во претставата „Јелена Четковиќ“. Излегувањето на корзо и моето место на скалите пред „Барот“ од левата страна на подѕидокот. Диското „Орфеј“, шеталиштето во паркот и кафената на „Тумбе кафе“. Со влезот во академијата почнуваат да оживуваат моите соништа. Секој ден, нов сон. Впивав како сунѓер. Унко и Владе беа целосно посветени во оформувањето на идните актери. Илјадници приказни реализирани на часовите и прекрасни испити. И повторно безгрижност. Од првиот колоквиум знаевме дека се подготвуваме за нешто големо, моќно, значајно, достоинствено, бесмртно. Професорите нè подготвија да бидеме актери/духовници. Учеството на „Младо Стеријно позорје“ во Нови Сад и на МЕС Сараево. Дружба со колегите од Југославија и размена на идеи. Го создадовме „Скомрахи“ за да го продолжиме дружењето. Добар почеток за еден убав живот/сон.

На почетокот ќе направиме еден мал времеплов и ќе Ве навратам во далечната 1986 година. Година значајна за Вас. Тогаш се роди Пинус, поточно Вашата прва улога. Тоа е претставата „Ништо без Трифолио“, а со ликот Пинус се случија и Вашите први две награди за млад актер на фестивалот во Загреб и на фестивалот „Војдан Чернодрински“. Дали се сеќавате на него и каде е Пинус денес, дали сè уште „живее“ во Вас? 

Во фоајето на МНТ сè уште стои фотографијата на која, со Синоличка Трпкова, мојата прва професионална партнерка, се гледаме вљубено. Дечиња. Првата улога никогаш не се заборава. Како и првиот бакнеж. Првиот аплауз на отворена сцена, добиен на премиерата во предворјето на „Света Софија“ на Охридско лето. Првата награда, првиот интернационален фестивал. Екипа од соништата. Доајени на МНТ, Анче Џамбазова, Душко Костовски, Мими Таневска, Амфи, Катина, Чамински, Синоличка… Текст на Русомир Богдановски и режија на мојот професор Унковски. Подобро здравје.

Вашата театрографија содржи многубројни улоги во класични и модерни текстови, во драми и комедии. Многубројни награди и признанија. А неодамна во едно Ваше интервју велите дека сте многу внимателен при изборот на улогите што ги играте. Па, во кој жанр Ѓорѓи се чувствува слободно и сигурно и од какви улоги стравувате?

Секоја нова улога е голем предизвик. Колку е поголем авторот, толку е поголем предизвикот. Колку е покреативен режисерот, толку повеќе тоа патешествие ќе биде вистинска авантура. Секој жанр бара целосно различен пристап кон делото и сосема поинаков поглед на свет. Едноставно, се користат различни средства за комуникација со публиката. Најдобро е кога во една година или во период од пет години може да ги одиграте сите жанрови. Тогаш сте побогат за многу искуства и сите сензори што ги поседувате ги ставате во погон. Мора да признам дека многу добро се чувствувам кога играм стих. Уживам во ритамот и динамиката на стиховите. И ве ставаат во ред. Нема импровизација. Нема фемкање со публиката. Најубава е работата на анализа на текстот, кога ги откривате тајните на авторот и скриените значења. И освојувањето на изговорот. Тогаш повторно и повторно се вљубувате во јазикот.

Повеќе уживате во процесот на создавање или во репризите? 

И во едното и во другото. Процесот е повторно раѓање. Со сите дејствија и значења на зборот. За да остварите еден лик, потребно е да почнете од ништо, да го научите да оди, да зборува, да мисли, да дејствува, да комуницира, да се конфронтира… за сето тоа е потребно време, но и вештина во лимитирано време да ги распределите перформансите за неговото оживување со цел да имате готов лик на премиерата, кој понатаму, преку репризите, треба да живее и да комуницира со партнерите и, се разбира, со публиката. Сакам кога претставата долго живее и страдам кога ќе се симне од репертоар. Тогаш мојот лик, мојата креација умира за публиката и останува складиран во сивите ходници на мојот мозок.

Кои се важните теми со кои треба да се занимава театарот? 

Театарот мора да биде жив и активен во мигот кога создава. Светот што го опкружува е извор на идеи, бидејќи театарот на свој специфичен начин е должен да го коментира светот во секој сегмент од неговото суштествување. Се разбира, ставајќи го човекот како главен протагонист. Со сите негови мани и доблести. Темите се бескрајни. Но мора да бидат актуелни и да го проблематизираат светот СЕГА!!!

Дали театарот ја има моќта да го подобри светот? 

Се разбира. Доколку не веруваме во тоа, нема потреба да се занимаваме со театар.

ЕЕГ или „Електронски запис на мозокот на еден актер“. Хамлет, Валмон, Естрагон, Калигула се само дел од ликовите што имавме можност да ги гледаме во Вашата прва монодрама. Какво е Вашето ЕЕГ денес? 🙂 Дали новите собрани записи Ве инспирираат можеби за нова сценска ЕЕГ-приказна? 

Во времето кога ја работев ЕЕГ, бев како забревтана локомотива во полна брзина. Имав неколку претстави на репертоар, а како уметнички директор на Охридско лето бев постојано со куферот во рака и на различни дестинации во светот во потрага по големи театарски претстави. Само што почнав да работам со моите студенти на ЕСРА. Во таа умомелница ме нападнаа ликовите од минатото и едноставно морав да ги извадам на сцена, се разбира, претходно филтрирајќи ги низ ситото на големите теми: љубов, војна, етика, смрт, живот, предавство, политика. На тоа бојно поле се најдоа Хамлет, Калигула, Естрагон, Валмон, АА и другите, кои во симбиоза од емоција, енергија, тишина и постојани конфликти се сретнаа ставајќи ја на пиедестал уметноста. Од премиерата на ЕЕГ поминаа 13 години и во меѓувреме се родија многу ликови. Претпоставувам дека сè уште е рано за таква авантура.

Талент или среќа? 

Потребни се и двете за да може да се опстане во оваа професија. Се разбира, и многу работа.

Актерството за Вас е игра, професија или живот? 

Начин на живеење. Актерот има различен однос кон времето и просторот во кој живее. Сè, буквално сè е подредено на пробата и на претставата. Реалниот живот на актерот е во приказната што се случува во различно време и простор од таканаречениот реален живот во кој појадува, оди во продавница, банка, вози автомобил, велосипед, шета куче… сè што прави во таканаречениот живот е само подготовка за враќање во својата приказна. Таму е свој. Театарот е неговиот дом, каде што не постои ништо друго освен соништа, а тој, актерот, е сновидение што ќе се отелотвори кога ќе се крене завесата.

Денес, на некој начин, сите сме Крап. Неговата самоизолација ја чувствуваме и ја живееме сите ние. Во декември храбро стапнавте на сцената на Македонскиот народен театар и маестрално ја создадовте монодрамата „Последната лента на Крап“ од Бекет. Која е Вашата силна водилка што Ве мотивира во вакви услови сепак да креирате и да создавате театар? 

Тоа што сме во изолација не е мал мотив да се работи претстава за уметник што е во доброволна самоизолација. Но, не затоа што надвор има пандемија, туку затоа што светот во кој живее е доволно ужасен и неговото присуство е непотребно. Бекет е еден од најголемите драмски писатели во историјата на театарот и неговиот свет кореспондира со моите поимања за чувствувањето на човекот и неговото место во светот што самиот го создал. Едноставно, морав да го работам овој текст во ова време.

Што мислите, зошто ни е потребен Крап на театарската сцена и дали можеби тој е нашето огледало на сето она од кое стравуваме? 

Кое било дело на Бекет секогаш треба да биде на театарската сцена на секој сериозен театар. Неговите ликови зборуваат вистини во тишина и во мрак. И се надеваат. Силината на надежта е толку голема што може да ја помести земјата.

Крап, тој полуглув, полуслеп и полудементен старец, кој 40 години комуницира самиот со себе преку магнетофонски ленти, е полн со надеж дека еден ден…

И за крај, што би им рекле на режисерите? 

Нови форми.

Три книги: 

„Браќа Карамазови“ – Фјодор Достоевски

„Мајсторот и Маргарита“ – Михаил Булгаков

„Пиреј“ – Петре М. Андреевски

Три претстави: 

„Шехерезада“ од Иво Светина, режија Томаж Пандур, Пандур театар, Љубљана

„Warum,warum“, текст и режија Питер Брук, Schauspielhaus, Zürich

„Подземна република“ од Јордан Плевнеш, режија Владо Цветановски, НТ Битола

Еден музички албум:

„Alles wieder offen“ – Einsturzende Neubauten, 2007

Видео: 2 мин. Елементал со Ѓорѓи Јолевски

Театарот треба да се занимава со животот

Мој идентитет – Јас

За детството, младоста, соништата (желбите) за победите, за промените…

Имав безгрижно детство. Во земјата на братството и единството се растеше во игра, благосостојба, исполнетост и во хармонија. Последна генерација пионери. Родителите на нашите родители ни беа оставиле поубава и посредена држава за живеење од онаа што, за жал, ние ќе им ја оставиме на идните генерации. Иако единец, не бев ни малку разгален. Напротив, бев воспитан да имам став. Право на одлука и избор, но и преземена одговорност за тоа. Растев со целосна слобода во желбите, афинитетите и предиспозициите, но и со почитување на правилата, редот и дисциплината. Светото тројство на тоа воспитување беа чесноста, одговорноста и работливоста, а главната максима „сакам, значи можам!“ Систем на вредности што денес е целосно неадекватен на светот во кој живееме. Младоста, пак, ми беше отворена, храбра, луда и непредвидлива, но со правилни избори и соодветни можности низ кои сè повеќе се откривав себеси. Немав идоли. И никогаш не сум сонувал за победи. Никогаш не сум се натпреварувал со никого. Освен со себе. Но, не за да се победам, туку за да се запознам подобро. Најважна е вербата во себе. И желбата за учење, за откривање нови светови, поинакви искуства. А потоа и размена на тие искуства со другите и споделување на доживувањата врзани за нив. Животот секогаш нè подготвува за промените, иако доаѓаат навидум ненајавено. Најчесто се случуваат како последица на настани и луѓе, некои добри, некои лоши, но и едните и другите со иста цел. Да нè променат. И да нè поттикнат на лично растење. На развој.

Кажи ни за твојот раст во академските денови, што научи од твојот професор ментор и кога се случи твоето созревање како актер?

Среќа е што имав привилегија да имам професионални актерски ангажмани во театар уште за време на студиите. Одлична можност за практична елаборација, проверка на наученото. Од мојот ментор, проф. Кирил Ристоски, кој и самиот беше голем актер, го научив занаетот на актерското мајсторство. Неговата есенција. Основните постапки, но и тајните на актерството како професија. Без нив не се станува добар и успешен актер. Несомнено, на факултетот не може да се научи сè. Но, убаво е да се откријат и оние аспекти од професијата во кои го препознавате својот талент и уметничката предиспозиција и кон кои ќе се стремите во натамошната професионална надградба, во остварувањето на творечките предизвици како драмски уметник. Созревањето кај актерот, пак, доаѓа како резултат на активната работа, а актерската зрелост, освен од личните знаења и уметнички провокации, зависи и од развојот на актерските вештини и постапки, степенот на сложеност на улогите, но и од автентичноста на актерските решенија.

Повеќе уживаш во процесот на создавање или во репризите?

Пробата е љубов моја.

Актерството за тебе е: игра, професија или живот?

Начин на живот.

Талент или среќа?

Талент. И работа на него.

Дали ја чувствуваш публиката како твој партнер кога ги играш своите монолози?

Публиката секогаш е партнер. Но не за игра, туку за размена. На енергии. На слики. Размена на мисли и чувства од животот.

За Онегин…

Улога што превртува цел еден живот.

Гласноста на актерот кон општеството за тебе е…

Обврска за човекот. Одговорност за уметникот.

Дали досега си се сретнал со некој непредвидлив момент на сцената и што потоа?

Од непредвидливоста доаѓа и живоста на театарот. Секоја изведба е своја. Никогаш иста. Не како претходната. Особено непредвидлива е добра претстава. Таа прска од енергија. И таа енергија создава неочекувани ситуации. А за добар актер, и тие треба да бидат предизвик.

Освен академијата за глума, имаш завршено и танцов театар. Колку имаш простор да ја креираш и да ја создаваш таа театарска форма на сцената?

Уште за време на студиите, освен актерската игра, низ различни работилници и мастер-класови изучував повеќе современи и традиционални танцови техники. А танц-театарот практично го истражувам. Неговите принципи, а особено неговата естетика биле инспирација за повеќе мои авторски проекти, кои на театарската сцена кај нас ги промовирале и ги афирмирале токму неговите методолошки начела и естетички вредности.

Театарот е контакт и уметност на мигот, сè спротивно од социјалните дистанци и изолацијата. Што претставува за тебе театарот и со кои теми треба да се занимава?

Театарот за мене е живот. И театарот треба да се занимава со животот. Со неговата уметничка промисла на сцената.

Кое е твоето оружје да се избориш за својот свет и својот идентитет како актер?

Покрај вербата во себе, трудот и посветената работа. Но, и храброста во прифаќањето и носењето со предизвиците.

Дали постои некоја улога што си сакал да ја одиграш во младоста?

Не улоги, повеќе сум посакувал проекти со автентични концепти, соработки со авторски уметнички прочити.

Како е Васил денес?

Како на студии. Креативно исполнет. Творечки активен и ангажиран. Лично, задоволен и во мир со себе.

Што би им порачал на режисерите?

Режирајте, не аранжирајте!

Предлози

Три книги:

1. „Беснило“ – Борислав Пекиќ
2. „Да се почне одново“ – Драган Клаиќ
3. „8/4“ – Сашо Димоски

Три претстави:

1. „Херои 04:33“, режија: Деан Дамјановски, Театар „Јордан Х.К.-Џинот“, Велес
2. „Илијада“, режија: Јернеј Лоренци, СНГ – Љубљана
3. „Ана Каренина“, современ балет, кореографија: Лео Мујиќ, НОБ

Еден албум:

„Kalthoum“ – Ibrahim Maalouf