Блаже Конески

Промоција на пет реобјавени дела од Блаже Конески, во чест на стогодишнината од неговото раѓање

Во чест на стогодишнината од раѓањето на великанот на македонската книжевност Блаже Конески, издавачката куќа „Арс Ламина“ реобјави пет негови значајни дела. Станува збор за стихозбирките „Везилка“, „Црква“, „Црн овен“ и двотомниот избор од творештвото на Конески: „Збор и опит 1“ и „Збор и опит 2“, кои се со нови предговори и поговори, напишани од еминентни книжевници и професори.

По тој повод, на 16 декември (четврток), со почеток во 19 часот, во фоајето на Националната опера и балет, ќе се одржи свечениот настан „Сто години од раѓањето на Блаже Конески: Песна од копнеж и песна од мака“.

На свеченоста ќе зборуваат авторите на предговорите, односно поговорите: академик Влада Урошевиќ, проф. д-р Вера Стојчевска-Антиќ, проф. д-р Зоран Анчевски, проф. д-р Иван Џепароски и проф. д-р Димитар Пандев. Модератори ќе бидат Бисера Бендевска и Ведран Диздаревиќ, уредници на петте книги, кои се дел од едицијата Македонски книжевни класици, во издание на „Арс Либрис“, дел од „Арс Ламина – публикации“.

Во програмата се предвидени и проекција на видео, специјално снимено по повод јубилејот, како и рецитал, во кој познатиот актер Ѓорѓи Јолевски ќе чита избор песни од Конески.

Во стихозбирката „Везилка“, каде што автор на поговорот е познатиот писател и академик Влада Урошевиќ, се присоединети песните од збирките „Везилка“ и „Стерна“. Тука се собрани најпознатите песни на Конески: Везилка, Стерна, Одземање на силата, Болен Дојчин… Истовремено, тие се и најпарадигматични за неговата поетика, затоа што преку нив, Конески го артикулира народниот дух на својата земја, обработен низ своите лични искуства. Во поговорот Урошевиќ вели: „Посегнувајќи по корените на националниот идентитет, Конески честопати бара потпорка во традицијата, сака да воспостави мост кон претходниците. Но, и во песните во кои зборува за личностите од македонската културна историја (Прличев, Жинзифов…), тој ја согледува, пред сè, нивната осаменичка трагедија. Зборувајќи за нивната судбина, тој ја искажува, всушност, својата сопствена“.

Во стихозбирката „Црква“, која е со поговор на проф. д-р Вера Стојчевска-Антиќ, носечка е истоимената песна Црква, во која лирскиот субјект, кој е, всушност, гласот на самиот Конески, пее за тагата од сознанието дека сакаат да ја урнат црквата во родното село Небрегово и која, според кажувањата, одиграла клучна улога во отстапувањето од таа намера. Освен оваа песна, стихозбирката содржи тематски сродни мотиви што се однесуваат на религиозни празници и на светци што се поврзани повеќе со неговата семејна традиција, отколку со неговата набожност.
– Далековидоста на поетот, доживеана масовно од својот народ, ја откри неговата песна Црква. Овде е и поентата на неговата длабока мисловност и пробивот во нашата традиција. Овој македонски народ, вековно збран во неволи и во маки го докрепила и прибрала нашата црква. Затоа не може да премине преку неа и познавачот и вљубеникот во својата земја. И колку да сакаме да ја прифатиме теориската поставка за мигновеното пишување на песната, што е секако можно, со сфаќањето дека песната не се создава, туку се открива, тој чин без длабоките пробиви во суштините на изминатото искуство и поројните мисли, не би ја остварил високоприфатената уметничка вистина и предност на поетот – вели во поговорот Стојчевска-Антиќ.

„Црн овен“ е со поговор на проф. д-р Зоран Анчевски. Станува збор за последната реч во долгото и богато творештво на Блаже Конески, стихозбирка во која на величествен начин го заокружува и го коментира сопствениот опус. Збирката ја сочинуваат песни и препеви поделени на два дела – насловени „Отпор“ и „Пораки од исток“ – двата обединети околу симболот на црниот овен, симбол извлечен преку креативна интерпретација на народна традиција на принесување курбан од бел овен за празникот Св. Атанас, со што се означува крајот на еден годишен циклус и почетокот на нов. Така, песните и препевите во духот на црниот овен главно говорат за разочараноста и резигнираноста од животот, обележани со многу меланхолија и тага. Но, „Црн овен“ е исто така збирка за проштавањето и барањето прошка; за убави спомени на прекрасни пејзажи и богати софри; збирка за животот, смртта и поезијата. Во поговорот проф. д-р Анчевски вели:
„Едноставната („проста“) и строга поетска изведба се програмска определба во поетското творештво на Конески. Навидум, едноставноста и строгоста се на спротивставени, оксиморонски поставени позиции… Едноставноста за Леонардо да Винчи е „конечна мудрост“, за Шопен е „врвно остварување“, за Волт Витмен таа е „величественост на изразот“, а според Ајнштајн „сè треба да биде просто и едноставно, но не и попросто од тоа“ итн. Значи, за да се постигне едноставноста треба да се има големо знаење за сложеното како систем, но и „мерка“ (како што вели Конески) за негова редукција… Нивната (на песните) „комплицирана јасност“, се должи на една совршено обмислена постапка со која песната се доведува до состојба на „проѕирен израз“, а притоа таа треба „да кажува нешто многу сериозно“.

Двотомниот избор од творештвото на Конески „Збор и опит: избор од книжевното творештво“ го приредија универзитетските професори Иван Џепароски и Димитар Пандев. Осмислени по повод стогодишнината од раѓањето на Конески, овие две книги треба да претставуваат краток вовед во неговото дело, избор од најважното што го создал во доменот на книжевноста и во доменот на науката.
„Збор и опит 1“ со избор и предговор на проф. д-р Иван Џепароски ги сочинува најдобрите творби од богатиот уметнички опус на Блаже Конески, од поезијата, прозата и есеистиката. Почнувајќи од неговите први песни објавени во четириесеттите години на 20 век, сè до последната стихозбирка „Црн овен“ од 1993 година, целото поетско творештво на Конески е сумирано во овој избор. Потоа се надоврзуваат текстови од кратката проза, од раната збирка „Лозје“ до „Дневник по многу години“, а изборот се заокружува со неговите најпознати есеи, вклучувајќи го и култниот „Збор и опит“.

„Збор и опит 2“, кој е со избор и предговор на проф. д-р Димитар Пандев, ги содржи најважните дела од богатиот научен опус на Конески, од неговите трудови и есеи посветени на лингвистиката, историјата и книжевноста. Тука се трудовите од областа на општата лингвистика и историјата на македонскиот јазик, јазичните и стилистичките анализи на песни низ историјата на македонската литература, како и портрети и прикази на култни личности и институции од нашата историја: Охридската школа, Крсте Мисирков, Кочо Рацин итн. Оваа книга го потенцира двојниот статус на Конески, како уметник и како научник и ги прави неговите трудови достапни за пошироката публика.

100 години од раѓањето на Блаже Конески во Кинотека – кратки документарни филмови и откривање на мурал во чест на великанот

На 7 септември, вторник, во 20:00 ч., по повод 30 години Република Северна Македонија и 100 години од раѓањето на Блаже Конески, во Кинотеката ќе бидат проектирани документарни филмови и ќе биде откриен муралот посветени на великанот на македонскиот јазик и култура Блаже Конески.

Блаже Конески (Небрегово, 19 декември 1921 – Скопје, 7 декември 1993) е еден од најистакнатите македонски книжевни, културни и јавни дејци. Академик, поет, прозаист, есеист, книжевен историчар, филолог и лингвист, преведувач, реномиран славист и професор на Филозофскиот факултет во Скопје. Тој бил и еден од кодификаторите на современиот македонски литературен јазик, основач на Македонската академија на науките и уметностите и една од најзначајните личности во македонската книжевност.

Творештвото на Конески е богато и опфаќа голем број прозни, поетски, есеистички и други дела. Конески е добитник на најзначајните државни награди за своето творештво, меѓу кои и „Златен венец“ на Струшките вечери на поезијата (1981), како и бројни меѓународни признанија.

На вечерта посветена на стогодишнината од раѓањето на великанот ќе бидат проектирани документарни филмови и тв-емисии инспирирани од неговиот живот и посветени на неговото книжевно дело: десетина куси филмови произведени 2021 по нарачка на Министерството за култура на РСМ, а по повод одбележувањето на јубилејот на Конески, потоа документарните  ПРИЛЕП, ВЧЕРА И ДЕНЕС (1959) и ДЕН КОГА СЕ ПРОШТЕВА (1976) во продукција на Вардар филм, како и телевизиските проекти ШАХОТ ВО МАКЕДОНИЈА (2007) и ТВ ЛЕКТИРА – „РАКУВАЊЕ“ ОД БЛАЖЕ КОНЕСКИ (2004).

Во соработка со Фестивалот за урбана култура „Мурал“, кој годинава бележи три години постоење, ќе биде креиран мурал на површина од 20 м2, изведен во чест на 100-годишнината од раѓањето на Блаже Конески. На него ќе биде отсликан портретот на Конески, задно со одредени одлики на неговото творештво.

Муралот е дело на уметникот Дејвид Стоилковски – Молерај https://www.instagram.com/molerajj/  (Куманово, 1997), кој има богато искуство со исцртување на мурали и графити.

Дипломирал на Академијата за ликовни уметности, отсек графика во класата на професорката Славица Јанешлиева. Учествувал на повеќе групни изложби и проекти, меѓу кои и „Кумановски графичари“ 2018 г.; Современа Македонска графика – „Графичка акција Скопје – Сплит“ 2019 г; изложба во чест на Драгутин Аврамовски Гуте (каде што е добитник на награда за најдобро изработено графичко дело за 2019 г.); на повеќе завршни изложби на Факултетот за ликовни уметности (ФЛУ); изложба “Градот” во паркот на франкофонијата во Скопје; изложба  на минијатурни графики  Ex Libris во Скопје, 2019 г.; изложба – „Душата мисли во слики“ 2020 г. во Скопје; изложба на цртежи  “Lockdown sketches” 2020 г. Во Куманово, итн.. Бил коорганизатор и учесник на „Графити фест“ во Куманово 2017 и 2018 г., учествувал во разни проекти за исцртување мурали и графити низ Куманово и Македонија, „Графити фест“ Неготино 2018,  реализирал мурали во Кочани, Чашка- Велес, Крива Паланка..

Фондацијата „Д-Р Михаил Левенски“, дари петстотини примероци од книгата „Како да станам свој“, на основните училишта со име „Блаже Конески“

Како аманет од Левенски, а во чест на 100-годишнината од раѓањето на Конески, втемелувачот на македонскиот литературен јазик, Фондација „Д-р Михаил Левенски“, заклучно со 14 јуни, реализираше неколкудневен проект во кој беа опфатени основните училиштата со име „Блаже Конески“, ширум нашата татковина.  

„Д-р Левенски, низ збор и дела настојуваше да се поддржат и поттикнат младите, со цел да се придонесе да го бараат и најдат своето место и да го препознаат, вреднуваат и надградуваат своето „сè“.  Овие книги се негов аманет и со голема радост и гордост ги даруваме. Со овој дар изразуваме почит и кон наставниот кадар и вработените во училиштата, за нивните заложби за едукација и градење здрава младина којашто понатаму ќе инспирира, мотивира и создава, негувајќи го литературниот македонски јазик и продолжувајќи го името и делото на својот патрон, Блаже Конески.“ – изјави претседателот на Фондацијата, Никола Левенски Миљаниќ, којшто заедно со актерката Драгана Левенска и други членови на семејната Фондација, го осмисли и реализираше проектот.

Фондацијата изразува благодарност, за  препознавање на вредноста на проектот и сесердната поддршка, до директорите на основните училишта: Ангелка Баракоска – О.У. „Блаже Конески“ во Прилеп; Сузана Настовска – О.У. „Блаже Конески“ во Скопје;  Јованче Манасков – О.У. „Блаже Конески“ во Велес и Зурат Куртовски – О.У. „Блаже Конески“ во с.Скудриње, Општина Маврово-Ростуше. Посебна благодарност упатува до психолозите, педагозите, македонистите и библиотекарите, со чијашто помош беше реализиран овој проект со којшто одбележуваме ново пријателство меѓу Фондацијата и училиштата.

Училишните библиотеки и сите полуматурантите од основните училишта „Блаже Конески“ во Велес, Скудриње, Прилеп и Скопје, добија на дар, вкупно 500 примероци од книгата „Како да станам свој“ од областа на психопедагогија, којашто д-р Михаил Левенски ја посвети токму на младите.  Проектот се одвиваше со директна посета на училиштата од страна на тимот на Фондацијата, низ срдечни средби и разговори со раководниот и наставниот кадар, како и со учениците, секаде согласно протоколите, концептот и можностите: во училишни дворови, на игралишта или во големи училници, сали и поливалентни простори. Со оваа донациија, сите полуматуранти заедно со сведителството добија по една книга, со надеж дека таа ќе стане еден од нивните најдобри пријатели со којшто полесно, посигурно и погордо ќе се пробиваат по патот на себеосознавањето и себеизградувањето.

Д-р Михаил Левенски (1942-2010), психијатар и писател: поет, раскажувач и драматург. Автор е на голем број литературни дела, радио и ТВ драми и сценарија за филмови како на книгата „Како да станам свој“ – посветена на младите за себеизградување, мотивација и себереализација.  Д-р Михаил Левенски е докажан хуманист, поборник за вистина, правда и човеково достоинство.

Фондацијата „Д-р Михаил Левенски“, основана во 2012 година од неговото семејство,  продолжува да делува на полето на „човекољубие и природољубие“, под слоганот „Инспирирај, мотивирај, создавај“!

МНД-Битола со серијал академски настани за делото на Блаже Конески 

Македонско научно друштво-Битола во програмските активности за тековната година главен акцент ќе има на големиот јубилеј  – 100 години од раѓањето на великанот, академик Блаже Конески,  истакна д-р Невена Груевска, претседател на МНД-Битола.

На прес-конференција таа посочи дека Македонско научно друштво-Битола како најстара научна организација во државата, подготви серијал академски настани за делото на Конески.

-Една наша идеја и манифестација е составен дел на Националната програма за одбележување на големиот јубилеј и ќе ја реализираме во соработка со Педагошкиот факултет при Универзитет „Св. Климент Охридски“-Битола. Станува збор за тркалезна маса на тема „Делото на Конески – постојан извор на истражувања во науката за јазикот, литературата и културата“. Но, во текот на годината ќе организираме литературни читања во чест на Конески, изложба со дела на Конески, работилница посветена на изучувањето на првото словенско писмо – глаголицата во чест на академик Блаже Конески, и во оваа прилика сакам да издвојам уште една наша активност како придонес во јубилејот, а тоа е одлуката што веќе ја донесовме, да испечатиме 1000 примероци од изданието речник и правопис „Ајде да зборуваме и пишуваме правилно македонски“ кое го изработи нашиот член, лектор и писател Здравко Божиновски, и ќе им го подариме на просветните работници од нашиот регион, истакна д-р Груевска.

Македонско научно друштво-Битола во текот на годината ќе организира и настани поврзани со здравството, грижата за здравјето на секој и стручни предавања, најави потпретседателот на МНД-Битола, д-р Сашо Кочанковски.

-Во програмата предвидовме повеќе стручни предавања за јавноста за „Зачувувување и унапредување на менталното здравје во време на пандемијата Ковид-19“, „Човечките ресурси – столб на здравствениот систем“, ќе организираме семинар за екологија и климатски промени, научно-стручна дискусија за еколошките кривични дела, климатските промени, правото на здрава животна средина, уништувањето на планетата Земја и Ковид-19, а најновиот број на стручно-научното списание „Прилози“ чиј издавач е МНД-Битола ќе биде на тема „Академски погледи и истражувања за борбата против Ковид-19“, посочи д-р Кочанковски.

Првата програмска активност во оваа година МНД-Битола ќе ја реализира утревечер со онлајн научно стручна дебата на тема „Родова еднаквост и заштита на жените од насилство: приоритет или предизвик?“ на која ќе учествуваат јавниот обвинител Фатиме Фетаи, Бојана Јовановска од Хелсиншки комитет за човекови права, Наташа Бошкова од Коалиција „Маргини“ и Фатма Бајрам Аземовска од здружението „Сумнал“-Битола. 

Книга со текстови за Конески од странски автори во издание на „Матица македонска“

„Матица македонска“ објави книга со наслов „Светската критика за делото на Конески – 100 години од раѓањето на великанот од Небрегово“, во која се презентирани триесет текстови од истакнати писатели, критичари и научници од други земји кои во суперлативи пишуваат за творештвото на Блаже Конески.

Меѓу нив се Англичаните Ана Пенингтон и Андрју Харви, според кои Конески, како писател на македонски јазик, има привилегија да наследи богата фолклорна традиција, и тоа со толкава непосредност каква што тешко може да постигне некој писател од Запад, Манфред Јенихен во поезијата на Блаже Конески го потенцира финото чувство на национално достоинство, а пак Јон Милош неговото орфејско чувство за поезија.

– Цилина Јуда вели дека без да се запознае творештвото на Конески не може да се има претстава за современиот научен, културен или општествен пејзаж на Македонија, а Владимир Кржиж најзначајната стихозбирка на Конески „Везилка“ ја става во редот на светските книжевни дела. Од своја страна, Дагларџа, добитникот на „Златниот венец“ во 1974 година, восхитено пишува дека преку стиховите на Конески преведени на турски јазик имал среќа да го доживее прекрасното македонско поднебје…, наведува издавачот на книгата.

Еден друг добитник на „Златниот венец“, Шпанецот Хусто Хорхе Падрон, констатира дека Конески навлегува во сферата на мисловноста и интимноста, евоцирајќи ги подеднакво модерното и историското и поврзувајќи го митското со секојдневното, со јазик на течна транспарентност, а во исто време тврд како дијамант. Унгарецот Золтан Чука, пак, голем познавач на литературите на јужнословенските народи, ќе напише дека лириката на Конески е редок пример во светската поезија каде што личната несреќа толку спонтано, уверливо и трагично се идентификува со општата национална несреќа, а познатиот грчки писател Костас Валетас ќе го квалификува како „патријарх на македонското писмо“.

Во книгата се опфатени осврти за Конески од автори од Велика Британија, Германија, Франција, Унгарија, Грција, Шпанија, Италија, Турција, Русија, Полска, Чешка, Данска, Романија, Србија, Црна Гора, Словенија…  Изданието го приредија Раде Силјан и Паскал Гилевски, а автор на портретот на Конески е академскиот сликар Павле Кузмановски.