Театар

Бев многу среќно и задоволно дете и отсекогаш знаев дека сакам да бидам актерка. Кога ме примија на ФДУ, се пронајдов себеси. Мојата класа е моето второ семејство. И ја имав таа голема среќа Владимир Милчин да биде мојот професор. Тој човек ме научи на сè.

Нејзиното детство е почеток на сето она што е денес. За себе вели дека сето она што не знаела да го каже, умеела да го покаже, да го испее, да го одигра.

Вљубена во несебичните, вредните, храбрите, во оние луѓе што не му се плашат на системот и оние што умеат да мислат и да се грижат за другите луѓе.

Созреала со соништа што повеќето ги остварила и вели дека сега е време за нови соништа и цели. И само созревањето како актер за неа е процес што вечно трае.

Вели дека целиот нејзин живот е составен од епизоди на луѓе што заминале, луѓе од кои таа заминала и луѓе што останале. И од сите епизоди е задоволна. За мојот став, за мојот свет! – разговори одблизу со Емилија Мицевска Трајковиќ – актерка во Драмскиот театар.

Што значи да се биде жена актер?

Тоа значи паметна жена. Комплицирана за светот, а во суштина наједноставна. Често осамена, бидејќи сме несфатени, а толку полни со живот. Борбени, а истрајни, чекајќи ги шансите за свои креации. Но нашиот пат воопшто не е мед и млеко. Воопшто не е лесно да се биде актер. Има периоди кога чекаш. И ништо не се случува. Нема улога за тебе, тоа знае да убие. Женските ликови се помалобројни во однос на машките. Има толку многу актерки, а толку малку ликови. Значи, постојано сме во некоја борба за да дојдеме до мир.

Актерството за вас е: игра, професија или живот?

Актерството ми е сè. Преку овој свет се имам оформено како личност, јас сум сè што сум одиграла, сè што не сум одиграла, сè што сум прочитала, сè што сум доживеала. Кога сум на сцена, јас сум жива, давам и добивам. Секогаш сум нетрпелива за следниот проект и го работам со огромна посветеност и љубов. Значи, актерството за мене е сè. И игра и професија и живот. Сè.

Талент или среќа?

Талентот мора прво да се открие. Потоа треба многу да се работи и на крајот со талентот доаѓа и среќата.

Каде е театарот денес?

Театарот денес е меѓу два света. Едниот спие во утроба, а другиот се обидува да заземе нови форми за да преживее. Се бори, се обидува да се прероди. Не му се спие, не му се одмора, не смее да одмора. Ова време е голем предизвик за театарот и верувам дека ќе нè однесе до убави резултати. Долго време театарот се бори со сите медиуми што нè гушат и што ни се на дофат и затоа ние ја обожаваме публиката што одлучила да дојде на претстава. За време на пандемијава играв една претстава. Публиката беше жедна за театар. Ние бевме жедни за игра. И покрај дистанците и покрај маските. Театарот живее.

Во која театарска форма се гледате?

Јас живеам за сцената, формата не ја избирам. Не избирам ништо, само дајте сцена.

Кое е вашето оружје да се изборите за својот свет и идентитет како актер?

Си ги ценам шансите. Добро ги искористувам. И вложувам многу страст, многу љубов. Без љубов, ништо. Љубов, страст и разбирање. Тоа сум јас.

Дали постои конкурентност на театарската сцена?

Постои конкурентност во политичката моќ. Тие цели ни го задушија театарот. Погледнете кои се ѕвезди во државава. На црвен тепих се пречекуваат политичари, а не уметници. Затоа сметам дека нема конкуренција. Има само борба за проекти, па за следен, па за следен. Секако дека добрите некако ќе се издвојат. Но, вака како што стојат нештата е мноооогу тешко. Конкуренцијата ја разбирам како нешто убаво, здраво и потребно, а во ова општество очигледно ништо не е здраво.

Гласноста на актерот кон општеството за вас е? 

Треба да биде погласен. Да не биде придушен, да не биде исполитизиран, треба да биде критика за општеството, треба да биде чувар на доброто. 

Како ѝ пристапувате на секоја нова улога?

Како мајка. Тоа е моја креација. Многу сум посветена, прецизна. Долг е процесот на создавање и разбирање на ликот. Секој лик е различен, комплексен, моја обврска е да разберам. А тоа е најтешкото, но и многу возбудливо. Без оглед на тоа за каков лик станува збор, одговорноста е голема и секогаш мора да биде изиграно како првпат.

Што би им порачале на режисерите?

Би им порачала да им даваат шанси и на актерите со кои никогаш не работеле. Би им рекла браво што им даваат шанси на млади и невработени актери. Почесто избирајте ги! Но, да не ги забораваат постарите колеги. Работете женски претстави.

Книги:

„Хамлет“ – Вилијам Шекспир

„Јустина“ – Маркиз де Сад

„Мистеријата на пасијансот“ – Јустејн Гордер

Филмови:

„Endless poetry“ – Alejandro Jodorowski

„You the living“ – Roy Andersson

„La grande bellezza“ – Paolo Sorrentino

За музика би зборувала многу, но сега нека е она што го слушам периодов:

„Fleetwood Mac“ – Rumors

И мојата омилена серија:

„Fleabag, Fleabag, Fleabag“

Со сиот свој жар, со сета верба во себе, секогаш расположен да говори за себе, да говори и да се бори за својот свет, младиот и талентиран актер Исмет Шабановиќ отворено и без цензура го раскажува својот став и својот почеток на театарската сцена.

Идентитет/Претставување/Академски денови

Многу е тешко денес да зборуваме за актерски или за каков било друг идентитет.
Секако, ниту еден не е изолиран. Мојот актерски идентитет на плеќи го носат многу мои помали идентитети. Сите би сакале да бидат на негово место. Кога и да се случи нешто лошо во однос на професијата, во главата ми се случуваат идентитетски државни удари.
За среќа, секогаш се наоѓа некакво прибежиште. Некогаш тоа е квалитетниот процес при создавањето ново дело, некогаш е гледањето добра претстава, а некогаш е самото чекорење низ театарските ходници. Токму тие ходници имаат голем удел во раѓањето на идентитетот за кој зборуваме во оваа пригода. Имав среќа многу рано да зачекорам на сцената на Драмскиот театар во Скопје како актер аматер, во претстава создадена од страна на драмската секција од која бев дел. Влегов и, барајќи ја сцената, се загубив низ ходниците. Прошетав низ театарот и гледајќи ги сите сценографии, костимите закачени насекаде, плакатите од претставите, почувствував дека треба да останам тука. Десет години подоцна го пишувам ова. Сè уште го имам истото чувство додека чекорам низ ходниците на театарот.

Актерството се наметна како нешто во кое се вкрстуваа сите мои интереси. Во театарот се потпиша тој меѓуидентитетски договор помеѓу детето Исмет, кое беше вљубено во историјата како наука и кое мечтаеше да биде професор, од една страна, и малку повозрасниот Исмет, кој беше маѓепсан од пишаниот збор и од книжевноста на која гледаше како можно идно занимање, од друга страна. Леснотијата со која на сцената се оживуваат некои времиња, простори и луѓе од минатото е навистина бајковита. Понекогаш наидувам на слични моменти и надвор од театарот. Нашата почва е многу плодна за сеење на минатото. Бајковита е и леснотијата со која на пазарите и во меаните може за миг да оживеат случки од пред многу векови, кои се проблематизираат како да се случиле денес. Со истиот жар како на сцената. Тоа е така. Големите народи немаат минато, а малите народи немаат ништо освен минатото. Сакал или не сакал, не куртулив од ниту еден мој идентитет. Тука се сите. Во театарот.

На академијата се појавив со сите овие куфери во главата. Кога си заминав оттаму, со себе понесов уште еден, полн со сеќавања на сите успеси и грешки, другарства и лекции што во куферот ми ги здипли академијата. ФДУ е местото каде што често се враќам. Не само поради бифето на Вики и Гого, кое несомнено е митско место, туку и поради константниот проток на нова енергија. Таму никогаш не е здодевно. За разлика од меаните и пазарите што го оживуваат минатото, ФДУ е ретко место каде што секојдневно оживува иднината.

Кое е вашето главно оружје да се изборите за својот свет како млад актер?

Самодовербата. Таа секогаш игра клучна улога во остварувањето на целите. Секако, не онаа тврдоглавата што те тера да се бориш против ветерници. Но, ако зад самодовербата се крие длабоко преиспитување на целите и ако сите преиспитувања повторно те носат кон една цел, тогаш оружјето со кое треба да ја заштитиш дефинитивно е самодовербата.

Дали како млад актер имате храброст да се потпрете на својата интуиција и гласно да го кажете својот став или своето незадоволство?

Не знам. Тенка е линијата помеѓу интуицијата на млад актер и неискуството што го носиме со нас. Многу често се случува интуицијата да се трансформира во инает. Млад сум, но научив понекое правило. Патот е секогаш ист. Јас секогаш го кажував сопствениот став. И кога требало, и кога не требало. И кога другите молчеле, а се согласувале со мене. Потоа преминав во обратната фаза, во која првично почнав да молчам за да видам дали и некој друг ќе се дрзне да прозбори, па кога се соочив со тишината на околината, почнав да размислувам за тоа дали треба или не треба секогаш да го кажувам сопствениот став и да се борам за него. Мислам дека треба, но за вистинските цели и луѓе, кои ја даваат истата саможртва за она во кое веруваме заедно.

Дали им се дава доволно простор на младите актери?

Не. Постојат цели генерации актери што не стапнале на сцена по дипломирањето. Ништо не го убива еден актер како неиграњето. Тешко е да поминуваш покрај театарот, а да не можеш да влезеш. Уште пострашно е тоа што не знаеш ни кога ни дали ќе влезеш. Тоа е системски проблем, кој со години е слонот во собата што се обидуваме да не го видиме. Но, јас сум и за тоа да не се чека. Многу примери од историјата на театарот докажале дека е можно не само да се освојат постоечките простори, туку и да се создадат целосно нови театарски универзуми што зад себе оставиле неизбришлива трага. Не сакам да ламентирам над нив и да ги заборавам тешкотиите што стојат на патот при остварувањето. Сакам само да потенцирам дека не треба да се чека. Имавме неколку обиди заедно со моите колеги од факултетот да создадеме нешто наше. За жал, не успеавме, но секој обид се вреднува и ќе те одведе некаде. Мене ме одведе во „Wonderland Theatre“. Концепт и луѓе доволни за моите театарски визии.

Во која театарска форма би сакале да се видите во иднина?

Немам дефинирано некоја форма. Најблиску до моите театарски мечти е претставата „Мојот маж“, која ја работевме во Драмскиот театар, а која ја режираше Нела Витошевиќ. Без длабок и темелен процес нема ништо. Сè е привид и сè брзо се распаѓа уште на првата кривина. Колку што беше длабок процесот на оваа претстава, толку сценографијата и костимографијата беа едноставни. Чиниш едноставни, а секој дел од нив постоеше како засебен свет на сцената. Претставата беше создадена од раскази напишани на авторката Румена Бужаровска и од наши лични приказни. Сите актери беа на сцената од почетокот до крајот на претставата. Не беше лесен предизвикот да излегуваш од едно и да се трансформираш во нешто друго толку брзо, без подготовка и без да имаш можност да се отрезнеш од приказната што е твоја лична, а која претходно не си ја раскажал никому и не знаеш какви реакции ќе предизвика. Претставата трае повеќе од два часа, а јас можам да се сетам само на почетното излегување на сцената и аплаузот што секојпат траеше долго. Сè помеѓу е наша работа. Работа создадена од темелен процес и актери што се подготвени на сè, верувајќи дека прават капитална работа што ќе ги помести позициите на театарот. Ете, такво нешто би сакал да гледам почесто.

Зошто се важни алтернативните сцени и што тие претставуваат за вас?

Важни се бидејќи овозможуваат да се градат нови генерации уметници. Важни се бидејќи таму, исто така, се создава современа театарска мисла. Кога одам да гледам претстава, не обрнувам внимание дали таа се игра во алтернативен или конвенционален/институционален театар. Одам да гледам претстава. Јасно ми е во кој контекст е прашањево, но имам гледано многу претстави што се нарекуваат алтернативни само затоа што не биле играни во постоечките театри. Се разбира дека имаат влијание. Важно е секој да добие шанса.

Имавте голема чест и можност да играте и да креирате во новата театарска форма на Нела Витошевиќ. Раскажете ни повеќе за тоа искуство и за претставата „Илузии”

Тргнавме од желбата за креирање. Она што е во кодот на секој уметник. Не размислувавме дали создаваме нова форма. Не знаевме ни дали сме ја создале. Недостасуваше театарот. Се исплашивме од неизвеснота на која толку многу лесно ѝ се препуштаме и во однос на која не правиме ништо. Ниту еднаш не се сретнавме, но процесот имаше многу театарски сегменти. Секојдневно имавме проби. Живеевме во изолација, но некако недостигот на театарот како да исчезна за миг. Радосен сум што, ете, во едно вакво лудило успеавме да создадеме парче уметност што сигурно отвори многу прашања во театарскиот свет. Претставата „Илузии“ беше селектирана на неколку интернационални фестивали. Допрва чекаме одговор од многу други на кои имаме аплицирано. Претставата ја погледнаа неколку илјадници луѓе и сигурно ќе биде највпечатливото нешто за нас кога ќе се сетиме на сите овие месеци во карантин. Се надеваме дека сето ова брзо ќе заврши и дека ќе се вратиме во театрите. Но, доколку не се случи тоа, сигурно нема да останеме со скрстени раце. Карантинот беше и причината за реоформување на „Wonderland Theatre“, кој сега активно работи и со кој имаме големи цели што ќе се трудиме да ги оствариме во периодот што следува.

Талент или среќа?

Талент. Додека не дојде среќата. Важно е да не паднеш додека не дојде тој момент.

Што би им порачале на режисерите?

Сè што сакав да им кажам ќе го пронајдат погоре во текстов.

Три книги

1. „Пошта“ – Чарлс Буковски
2. „Екс Понто“ – Иво Андриќ
3. „Сапиенс“ – Јувал Ноа Харари

Три филма

1 „Legends of the Fall“ – Edward Zwick
2. „Underground“ – Emir Kusturica
3. „The Reader“ – Stephen Daldry

Три претстави

1. „Електра“ – во режија на Андри Жолдак
2. „Антигона и Креонт“ – во режија на Нела Витошеви
3. „А каде е револуцијата, стоко?“ – „Монтажстрој“ од Хрватска

Созревањето е во едноставноста. И личното и уметничкото.

Природата е сила која фасцинира и нуди врвно уживање. Без претерани восхитувања но со длабоки мечтаења по мир. Кога само би дозволил животот сето време да се помине во планина. Во отсуство на таква привилегија, јога и фитнес се чуварите на физичкото и менталното здравје. Од тука се црпи посебна храброст да станеш уште подобар и за себе и за семејството, затоа што само така е лесно справувањето со предизвиците во ова време.

Мали уживања во добра храна и ритуално пристапување кон нејзино спремање, најчесто за рустикални јадења. Од друга страна најголем восхит од децата – љубов која физички можеш да ја почувствуваш и сила која можеш да ја допреш.

На сето тоа, цртање, сликање и пеење ја комплетираат сликата за голем уметник со цврсти ставови.

Јас сум, мој индентитет, мој став, мојот свет! – Одблиску разговори со Софиа Насевска Трифуновска – актер во Македонски народен театар.

Бев многу храбро дете, со голема самодоверба и решителност. Со постојана потреба сценски и ликовно да се изразувам. Карактеристики кои моите наставници уште во основно ги препознаа и ме понесоа по патот кој ме доведе до театарот. Во средно повеќе бев во театар одошто на училиште или на кое било друго место.

Секогаш работевме аматерски, или гледав постојано некоја претстава по 235-ти пат. Бев фасцинирана од слободата на актерите. И сега многу ме радува кога ќе ја видам таа страст кај некои млади деца денес. Бев исклучително бунтовна и постојано се борев, силно горев и секогаш, секогаш без исклучок го правев она што го сакам. Добивав награди и сè искачував нагоре, сиот фокус ми беше напред, накај победите. Не размислував за пораз. А, поразите се потребни за да се осознаеш себе. Кога пораснав, сфатив дека од нив повеќе се учи. Поразите ме созреаја. Сега, наспроти тоа, сум многу мирна личност.

Нема паузи, ако не правиш едно, правиш нешто друго со кое се идентификуваш. Академските денови беа лудо време, со куп турбулентни, драматични периоди на осознавања, растења и падови. Време во кое се бараш себеси и ќошето во светот кај што припаѓаш. Јас се најдов целосно во тој малиот дом на ФДУ, на тој ненаметлив комплекс полн со живот.

„Во целата кариера, ќе имате можеби само неколку бесценети мигови, кои веднаш колективно ќе ги препознаете, и вие и публиката. Ама за тие неколку, колку малку и да се, вреди цело животиште да го минеш во театар“ е суштина која мириса на пролет, свежина која го одржува жив споменот на мојот професор.

– Созревањето сè уште ми се случува, секојдневно. Вистинското разбирање на професијата мислам дека започнува во театар, кога актерот ја напушта факултетската лулка и се соочува со секој предизвик сам. Не е лесно но се бориш. Созревањето се колегите и процесите. Јас уште учам затоа што мојот професор ме научи да истражувам и да не бидам никој друг освен ЈАС.

А кога си ти и само ти …

Да си жена е привилегија и голем предизвик. Да си актерка е гордост и одговорност. Често сме обесправени во однос на улогите кои ги добиваме, многу помалку женски претстави има, одошто ексклузивно машки. 25 машки лика, младата и старата. Ќерката и мајката. Убавата и смотаната. Клишеа. Тоа треба и мора да го промениме. Актерството е игра која значи живот додека ја играш. Ќе ти го збогати, ќе ти го продолжи или ќе ти го скрати. Ништо секојдневно нема во актерството. Повик е и вистинска привилегија. Секако примарен е талентот, но не штети да се има среќа. Себепромоцијата е посебен талент кој игра огромна улога во нашиот свет. Јас повеќе се фокусирам на работа врз себеси и сакам оттаму да ми се роди успехот.

“Јас повеќе се фокусирам на работата врз себе си и сакам оттаму да ми се роди успехот.“

Вечноста се создава со распостилање на искреност, пред сè кон себе си. И само тој е начинот кој те прави достоинствен за сцената која камењата ги претвора во уметност која исцелува.

– отсекогаш ме восхитувал фактот дека во кој било антички локалитет, единствено нешто кое сè уште активно ја задржало својата функција, е амфитеатарската сцена. Денес играме претстави на сцената на Хераклеа, со неповторливо чувство на минливост и вечност. Таков бил театарот отсекогаш, таков е и денес. Минлив, а вечен. Времето ништо не му може. – секогаш кога работам претстава, во глава ја визуелизирам сцената и костимот. Општиот мирис и атмосфера, сценографски и костимски. Сакав и сè уште сакам да се обучам на тоа поле. – немам посебни механизми за справување, освен да не бидам ништо друго и никој друг освен себе. Не сакам друг идентитет и не поднесувам лажги и инфантилни манифестации на его. Си ги сакам колегите, дисциплинирана сум и го барам својот максимум. – секако дека постои конкурентност, тоа го носи професијата. И повторно мислам дека до сите најлесно се стига со искреност кон себеси. Фокус кон себе, а не кон другите и така само себе треба да се победиш, што не е секогаш лесно. – секој бира колку ќе е гласен општествено и на кои теми. Јас сум приватна личност и бирам разговори со вистински луѓе. Не се колебам да кажам мислење на човек кој стои пред мене и лично не чувствувам потреба поинаку да се експонирам. Уметноста има сила да го изрази бесот, фрустрациите, тагата, да зборува за сè што нè боцка и боли, микро и макро. Затоа ја бирам како мое борбено поле.

– се обидувам да го разберам секој лик, ја анализирам неговата психологија и пориви, оттаму трга мојот однос со улогата. Се радувам на процесот на осознавање, кој трае сè додека ликот постои. Од текст, станува крв и месо со пориви и желби и за мене тоа е магијата на актерството. Можноста да освестиш толку различни состојби, работи како психотерапија.-би сакала да го работам она што јас сакам, зашто како актери не секогаш ја имаме таа привилегија. Сакам мали ненаметливи претстави, со помалку актери, добар текст и многу суштина.

Што би им кажале на режисерите?

На режисерите би им рекла да бидат искрени и да си ги почитуваат актерите. Со таков однос се создава успех. И да не се претенциозни. Ич не сакам претенциозност.

Три книги:

• “Патот“ – Кормак Мек Карти
• „Соларис“ – Станислав Лем
• „Серотонин“ – Мишел Уелбек

Три серии:

• „The leftovers“
• „The Office“
• „The Affair“

Три филма:

• „Eternal sunchine of the spotless mind“
• „Eye origins“
• „Dunkirk“

Видео материјал со Софиа Насевска Трифуновска