млад актер

Театарот е свет на неоткриеното

Мој идентитет

Театарската публика за прв пат имаше можност да го види во претставите ,,Животот е прекрасен” и ,,На дното’’ и, секако, не остана незабележан од страна на публиката .
Денес смело и храбро креира и го пренесува својот свет на сцената на Битолскиот театар .
Овој месец разговараме  со младиот актер Никола Стефанов

За академските денови…

Никола Стефанов, 25 години од Битола. Пораснав во среќно семејство во кое секој има различна и специфична професија. Мора да признам дека мојата не беше омилена. ☺ Желбата за создавање театар се роди уште во средношколските денови. Учев во училиштето „Јосип Броз-Тито“ или по битолски – горната гимназија. Бев дел од училишната театарска група, со која годишно изведувавме по две претстави. Во тоа време постојано го следев репертоарот на битолскиот народен театар, а имаше и претстави на кои не пропуштав изведба. По претставите, редовно се продолжуваше во театарското бифе кај чичко Добре. Така одлучив да се запишам на академија.

Дипломирав на факултетот ЕСРА во класата на професорот Дејан Пројковски, кој ме научи како треба да се негува театарот. Академските денови ги паметам како нешто најубаво. Во класата бевме 12 студенти што работевме 24/7 и можам да кажам дека буквално живееме во театарот и за театарот. Како студенти, имавме шанса да играме во големи претстави, како на отворањето на Македонскиот народен театар во Скопје со „Вечна куќа“, „Мајсторот и Маргарита“, „Прометеј“ во Турски театар. Во тие денови научив дека театарот е свет на неоткриеното. Бара постојана работа и уживање во него.

Кое е твоето главно оружје да се избориш за својот свет како млад актер?

Вербата е мојот двигател, а истрајноста е моето оружје, бидејќи актерот мора да научи да чека.

Дали како млад актер имаш храброст да се потпреш на својата интуиција и гласно да го кажеш својот став и незадоволство?

Како млад актер се потпирам на својата интуиција и тоа „шесто сетило“ засега не ме изневерило. Но, за да се негува тоа чувство и за да се изгради и да се одбрани став на сцената, треба многу работа на себе. Само така на површина би излегол талентот на актерот, а тогаш не би постоел стравот да се каже личен став и незадоволство пред кого било.

Дали им се дава доволно простор на младите актери?

Категорично ќе одговорам – не. Живееме во време кога културата/театрите се во лоша состојба, а најпогодени се и младите актери. Најчесто се ангажирани хонорарно, а со тоа и во кризата со КОВИД-19 останаа „аут“. Време е нашите театри да ги отворат вратите за младите актери, бидејќи многу сме на број и може да твориме, да работиме и да создадеме нова млада театарска сила.

Повеќе уживаш во процесот на создавање или во репризите?

Уживам и во двете. Процесот на подготовка на претставата може да биде многу напорен. Бара имагинација, истражување и работа на себе за да се „изгради“ една улога. Секој нов лик е ново искуство. Додека, пак, секоја реприза како да е нова претстава. Во секоја нова изведба, ликот што сме го изградиле живее и се менува и одново се соочува со публиката. Аплаузот, пак, уште еднаш ве потсетува зошто вредел вашиот труд.

Ја имаше таа чест да играш во претставата „Животот е прекрасен“ во Македонскиот народен театар рамо до рамо со веќе големи и докажани актери, а истовремено да работиш со режисер како што е Александар Морфов. Не остана незабележан во таа претстава, а впрочем, тоа е и твојата прва професионална улога. Што научи од тој процес? И, еве, сега по неколку години, што значи тоа за тебе?

Да се работи со човек како што е Морфов е привилегија. Тогаш бев трета година на факултет, а тој го гледаше нашиот испит „Плеј Шекспир“. Не можев да поверувам кога следниот ден ми се јави и ме побара да одам на проба за „Животот е прекрасен“. Во претставата го играм ликот на глувонемиот Федја Петунин, кој ме научи дека актерот може да зборува без зборови. Како прва професионална улога, да се биде на иста сцена со веќе докажани актери носи голема одговорност. За мене тоа беше и пресвртница што ми ги отвори вратите, а улогата на Петунин секогаш ќе ми биде една од најдрагите. Во процесот учев знаковен јазик, што ми беше посебен предизвик и искуство.

Во која театарска форма би сакал да се видиш во иднина?

Комедијата ми се чини како неискусено поле. Би сакал да ја испитам повеќе и таа моја страна како актер.

Што е она што ѝ недостасува на театарската сцена?

Пред сè, недостасуваат богати репертоари и повеќе театарски фестивали и турнеи, кои се едни од најубавите работи за еден актер. Секако, креативноста е таа што нема граници и тука може повеќе да се експериментира. Во срцето на театарот мислам дека недостасува сплотеност, а можеби и храброст да се покаже став.

Кој е твојот идол?

Како актер, бараш инспирација во сè и во секого и постојано наоѓаш свои нови идоли. Мојот се децата, бидејќи бескрајно веруваат во сопствениот свет што сами си го создале. А, пред сè, за една добра улога треба да постои бескрајна верба или, како што се рекло, актерот треба да го негува детето во себе.

Како е Никола сега?

Жал ми е што последната претстава во која ја играм и главната машка улога, Роберт, во „И коњите ги убиваат, зар не?“ во режија на Мартин Кочовски, не доживеа ниту една реприза. Пандемијата нè затвори дома, се чини и премногу долго. Очекувам конечно да почнеме да се враќаме во нормала и да го надополниме изгубеното време со уште многу репризи на стари, но и на нови претстави и проекти.

И, за крај, што би им порачал на режисерите?

Правете отворени кастинзи, бидејќи има млади, талентирани и желни актери за работа.

Алтернативна сцена е правец, идеја, бунт

Мој идентитет

“Алтернативната сцена е правец, идеја, бунт”

Матеа Јанковска, 27 години (не ми се верува кога поминаа), риба во хороскоп, слободна во животот.

Родена во Скопје, Карпош, среќно детство… итн. итн. итн.

Средно медицинско. Медицинска сестра (знам да боцкам).

Факултет за драмски уметности. Актер (глумица). Класа 13 – поздрав, ЏЕЗЕРИ! Треба Чехов да го вратиме.

Професор Сузана Киранџиска. Сузе, фала за сѐ. Како што поминува времето, сѐ повеќе сфаќам што сте сакале да ми кажете. Можеби звучи шашаво, ама ми фалите.

Асистент Кристина Леловац. Кика, треба да одиме на пијачка, со логичен акцент. 🙂 Јас честам!

Инаку, првата средба со актерството ја имав на приемниот испит на ФДУ, никогаш претходно немав застанато на сцена. Бев како падната од Марс. Ме вадеа од памет сите тие муабети за „врски“, за неправди, но воопшто не размислував за втора опција. Бев решителна во мојата одлука и верував, силно верував. И се отепав од спремање. Паузирав една година и се посветив само на тоа. Не ме бутнаа, немаше катедра за актери таа година. А да имаше, ќе ме бутнеа. Тука ќе го вметнам муабетот за соодносот помеѓу талентот и работата. Знам дека е клише, ама вистина е. Да, не е сѐ до вродениот талент, потребен е огромен труд и напорна работа. И факторот среќа, секако. И, денес, како дипломиран актер го тврдам истото. И не само за нашата професија, туку генерално за сѐ во животот.

Но, најважно од сѐ е да веруваш во себе, во своите цели и идеали, во своите желби.

Ако силно стиснеш очи и искрено посакаш, ќе ти се оствари сонот.

Театарската публика за првпат имаше можност да ја види во претставите „Експеримент“ и „Дух“ и, секако, не остана незабележана од страна на публиката.

Овој месец разговараме за театар со младата актерка Матеа, веќе вработена во Театарот за деца и младинци.

Матеа, здраво, како си сега? Што има ново?

Здраво! Најпрво да се заблагодарам за разговоров и да му посакам на Елементал многу прегледи, читаност и долг век, се разбира.

За прашањето, да бидам искрена, сега сум за никаде. Паднав на “вожња” – градска, а паднав и на фора – селска. Се надевам градска ќе положам од втора. Селска не планирам повеќе никогаш да полагам. Tоа е ново.

Ако мислиш на професионален план (извини, јас сѐ уште сум во Мој идентитет), тука е ОК. Дадовме премиера на претставата „Што е силеџија“ во режија на Хана Миленковска. Моментално работам на претставата „Подрум“ во режија на Драган Довлев. Супер екипа сме, многу се радувам. Ве чекаме на премиера.

Имам уште некои работи во план, ама рано е да ги откријам.

Какво е чувството секојдневно да играш пред најискрената публика – децата. Што значи тоа за тебе?

Чувството кога сум на сцена е екстаза, без оглед на тоа која возраст е публиката.

Убаво е да успееш да ја насмееш публиката, но ако успееш да ја разбудиш, да поместиш некои работи од мртва точка, тогаш чувството е бесценето. Затоа, кога се работи со деца, мислам дека одговорноста е поголема. Живееме во еден лимбо-простор и многу е тешко да им се привлече вниманието за почеток. Уште потешко е да успееш да им ја задржиш концентрацијата во текот на целата изведба. Не се виновни децата. Растат во ера кога технологијата галопирачки напредува на дневно ниво.

Порано, децата доаѓале во театар за да влезат во виртуелен свет, свет на магија, свет на чудата. Денес е обратно. Сега, тие треба (барем за момент) да излезат од виртуелниот свет на компјутерите и социјалните мрежи. Да излезат од рамката 16:9 и да почувствуваат жив контакт, тука и сега.

Треба да се обидеме да им ги прошириме видиците, да им дадеме можност да видат поинакви вредности за да имаат избор кога ќе одлучуваат каква иднина сакаат да креираат.

Не смееме да дозволиме она што е суштинско да им остане непознато. Тоа е наша обврска, и како поединци и како институција.

Кое е твоето главно оружје да се избориш за својот свет како млад актер?

Моето главно оружје секогаш го носам во себе, тука е, зад градникот. Го немам целосно искористено. Знаете, во животот тоа најчесто не пука од прва, како кај оние што го носат во задникот.

Дали како млад актер имаш храброст да се потпреш на својата интуиција и гласно да го кажеш твојот став или незадоволство?

Штотуку го правам тоа. 🙂

Во која театарска форма би сакала да се видиш во иднина?

Апсурд.

Дали им се дава доволно простор на младите актери?

Не. Или, барем, не на повеќето. Во секој случај, не доволно, а и тој малку простор што им се дава е некаков вакуум-простор. Македонија секогаш имала талентирани актери, ги има и денес, но режисерите треба повеќе да ги перципираат, да имаат доверба во нив и почесто да им даваат шанса да се докажат. Младиот актер треба да биде дел од големи настани, дел од тимот со веќе етаблирани актери за да стекне искуство, за да се соочи со тремата, да се надгради. На крајот од денот, единствено така во континуитет може да се прави успешна смена на генерации, што е неминовно.

Најболно за еден млад актер е кога по дипломирањето подолг период нема проект. Тогаш ја губи самодовербата, се прашува дали ја избрал вистинската професија… Тоне. Актерот мора да игра. Само така расте и се шири. Тоа е суштината на еден актер. Без оглед на тоа дали разнесува пица (за да преживее) или е вработен во театар, актерот мора да игра, во спротивен случај, скапува и тој што носи пица и тој што дреме во театар.

Што е она што сакаш да го гледаш и да го играш на театарската сцена?

Сакам да видам несебичен партнерски однос, искрени емоции, страст, многу страст. Сакам да верувам во тоа што го гледам и што го слушам, да ме допре, да ме здрма.

Кога сум од другата страна, сакам истото да го почувствува публиката.

А за алтернативните сцени?

Алтернативната независна сцена отсекогаш била прогресивна и го навестувала времето што допрва доаѓа. Руши шаблони и бариери, не е популистичка. Истражува, бара нови сценски форми, не ѝ се потребни јаки рефлектори и озвучувања… скапи костими. Не зависи од институциите, секој простор може да биде сцена, затоа има „тиит“, гласно да го каже она што другите не смеат… на оние што треба, а не сакаат да слушнат. Најчесто им успева, на вториве… да не слушнат.

Алтернативната сцена е правец, идеја, бунт. Горда сум што сум била дел од оваа сцена и сакам да продолжам да бидам.

За жал, кај нас, денес под алтернативна сцена многумина подразбираат алтернативни простори.

П. С. Жалам што нема повеќе гостувања и соработка помеѓу алтернативните театри од различи земји.

Повеќе уживаш во процесот на создавање или во репризите?

Дефинитивно, во процесот. Тогаш сум во друга димензија… Не, чекај, ако добро размислам, во репризите. Секоја изведба ми е нов… Или сепак процесот?… Или можеби репризите… А, да го скокнеме…?

За тремата?

Трема „is my middle name“. Имам трема и не ми исчезнува по првата реплика. Не се борам против неа, напротив, ја прифаќам. Треба да се прифатат сопствените „демони“ зашто, во спротивен случај, им дозволувате да ве измамат, да ви ја одземат енергијата.

Твој идол?

Јас пред 3 години… Јас за 3 години.

Што би им рекла на режисерите?

Еј, здраво, како си? Не сме се виделе одамна. Ти ја гледав премиерата, добра е. Инаку, јас дипломирав пред три години – колку да се пофалам… :))

Се шегувам. Кога прават кастинг (почесто да прават!) и избираат актери, да се потрудат да „пробијат“ покомплицирани пасворди со повеќе од три букви.

Три книги:

„Степски волк“ – Х. Хесе

„Еден ниеден и сто илјади“ – Л. Пирандело

Сите на Буковски

Три филма:

„Еternal sunshine of the spotless mind“ – Michel Gondry

„Three Billboards Outside Ebbing, Missouri“ – Martin McDonagh

„Talk to her“ – Pedro Almodovar

(како специјален поздрав)

Три претстави:

„Да го поздравиш и да ми го бациш“ во режија на Билјана Радиноска

„Нашиот клас“ во режија на Владимир Милчин

„Солун, град на духови“ во режија на Слободан Унковски

*бонус „Експеримент“

Мој идентитет

За академските денови…

Потекнувам од Куманово, од едно многу среќно семејство. Уште од мал по природа бев и сум интроверт. Бев многу тивко дете. Не бев од оние деца што уште од мали знаат што сакаат да станат во животот. Сакав многу работи. Прво сакав да станам пилот зашто сакав да летам, па потоа сакав да станам возач на автобус. Живеев покрај фабрика за чевли и нонстоп гледав автобуси што ги превезуваа работниците до фабриката. И јас сакав да го правам тоа. Потоа сакав да станам магионичар зашто многу сакав да имам натприродни моќи, ама потоа пораснав и сфатив дека мојот концепт за магија и магионичар и професијата магионичар се тотално различни, се разочарав и се откажав. Еден ден моите ме однесоа да ја гледам детската претстава „Штурецот и мравките“. Првото нешто што го забележав беа раскошните шарени костими, огромната сценографија, големиот штурец и чувството што никогаш нема да го заборавам. Во текот на тој час јас не бев таму, бев на некое друго магично место. Така го открив театарот, местото каде што е насобрана целата магија на светот. Тогаш сè уште не ми беше јасно што точно претставува театарот и како во тие шеесетина минути успеа толку незабележливо да ме катапултира во тотално друга димензија.

Како што растев, така љубопитноста за тоа што претставува театарот стануваше сè поголема. Тогаш веќе почнав почесто да одам на претстави. Се сеќавам, братучетка ми еден ден ме однесе на претстава што ја подготвиле нејзините другари. Претставата се викаше „Огнено лице“ и се играше на мала сцена. Тогаш првпат дознав дека претстава може да се игра и на мала сцена, бевме на сцената заедно со актерите. Дишевме заедно со нив. Толку многу им се восхитував, играа со толкава леснотија што веднаш им поверував и се препуштив да ме водат низ претставата. Бев маѓепсан. Во тој момент сфатив дека сакам да станам актер.

Во средно многу истражував. Имав среќа што до мене имав уште неколкумина другари и другарки (сега веќе мои многу добри колеги) со кои заедно се трудевме да направиме театар. Тоа ни стана опсесија. Правевме аматерски претстави, испробувавме различни жанрови, си имавме своја трупа, одевме на работилници, фестивали, заедно истражувавме. Го направивме првиот аматерски мјузикл во Куманово, „Клетници“ од Виктор Иго, кој воопшто не беше мал залак, посебно не за 16-годишни дечишта. Со таа претстава се натпреварувавме на ДАФ (Драмски аматерски фестивал). Од шесте награди што се доделуваат на фестивалот, ние освоивме четири. Едната од нив ја освоив јас, наградата за најдобра споредна машка улога. Бевме на седмо небо, не ни беше верно. Чувството беше незаменливо. Не знаевме „како“, ама правевме театар од љубов.

Потоа ги запознавме професионалните актери од Кумановскиот театар и тоа за сите нас беше од огромно значење. Многу ни помогнаа и нè воведоа во светот на професионалниот театарот. Тогаш првпат се запознав со Станиславски, Чехов, Достоевски, Шекспир. Бев цврсто решен дека ова е тоа што сакам да го работам, немаше нешто што можеше да ме разубеди.

По цело лето напорна работа и труд, конечно се запишав на Факултетот за драмски уметности. Не ми се веруваше дека конечно ми се оствари целта. Бев полн со ентузијазам, амбиција и огромна желба за работа и знаење. На почетокот мислев дека некој треба да ни каже „како“, но потоа сфатив дека тоа не постои, во уметноста не постои „како“. Почнав многу да работам на себе, си ги откривав силните страни, слабостите, се предизвикував себеси со секој нов испит, со секоја нова одиграна улога. Имав две одлични професорки од кои научив дека како во животот, така и во уметноста, пред сè, треба да бидеш човек. Ме научија на еден брутално искрен пристап кон актерскиот занает и многу сум им благодарен за тоа. Тука беше и мојата класа, 12 „џезери“ што многу ги сакам и ги почитувам. Со нив ги поминав најдобрите и најлошите моменти во тој период. Светот беше наш. Запознав еден куп други креативни и талентирани колеги и професори од кои научив многу. По четири луди и незаборавни години, дипломиравме. Тоа е едно многу чудно чувство, истовремено си и најсреќниот и најтажниот човек на светот. Не знаеш што следува. Порано или подоцна, сите дознаваме. Нè удира реалноста. Сфаќаме дека светот сепак не е толку розов и „наш“ каков што сме мислеле дека е. Се случува една тишина, едно бунило од кое за да се разбудиш треба многу поголема борбеност, работа, мотивација и љубов, а тие нешта најтешко се одржуваат.

Кое е твоето главно оружје да се избориш за својот свет како млад актер?

Истрајноста, дефинитивно. Талентот е темелот. За да изградиме што било на тој темел, потребна ни е макотрпна работа, труд, а најмногу љубов и истрајност.

Дали како млад актер имаш храброст да се потпреш на својата интуиција и гласно да го кажеш својот став или своето незадоволство?

Да. Како што растам и се стекнувам со искуство, сфаќам дека тоа е единствениот начин успешно да се одржи здрав театар што ни е и повеќе од потребен. Но има разлика кога таа храброст ќе почне да наликува на фрустрација. Тоа е најлошиот мотив за изразување незадоволство. Во тој момент, „бунтот“ повеќе не е бунт, туку помодарство и ја губи својата вредност.

Дали им се дава доволно простор на младите актери?

Не. Со оглед на тоа колку студенти дипломираат на годишно ниво и колку театри имаме и по колку проекти се прават на ниво на целата држава, дефинитивно не. И тука е проблемот. Тука, имено, се гледа и се тестира нашата истрајност, која некогаш, за жал, знае да биде погубна за еден актер. Но, тоа никако не значи дека треба да се откажеме. Треба самите да се бориме за своето место. Не смееме да му се препуштиме на „комфорот“ и да чекаме нешто да ни падне од небо.

Повеќе уживаш во процесот на создавање или во репризите?

Уживам и во двете затоа што во процесот создаваме цели светови, многу истражуваме, имаме простор за игра, а во репризите ѝ се дава „живот“ на претставата. Ама, ако мора да изберам, би го избрал процесот, сакам да истражувам.

Која е твојата прва професионална улога?

Принцот Леонс од „Леонс и Лена“ на Г. Бихнер во режија на Драгана Таневска. Ова ми беше првата професионална претстава по дипломирањето. Процес што ми е многу драг и во кој многу се забавував. Леонс ми е еден од омилените одиграни ликови на кои сум горд. Тој е еден палав принц што сака да го живее животот без одговорност и на тој начин да ја пронајде смислата на животот. Тука имав многу простор за креирање и за градење. Одев од крајност во крајност. Со колегите имавме многу простор за играње и тоа го искористивме максимално. На крајот успеавме да направиме една многу квалитетна претстава.

Во која театарска форма би сакал да се видиш во иднина?

Многу сакам апсурд, тоа ми е една од помалку истражените форми во која би сакал да се пробам. И би сакал овој пат да бидам во улога на антагонист. Обожавам да играм негативци.

Што е она што недостасува на театарската сцена?

Со оглед на моменталната ситуација, пред сè, недостасува театарската сцена воопшто. Инаку, според моето мислење, недостасуваат храброст и многу поголема креативност и искреност.

Зошто се важни алтернативните сцени и што претставуваат тие за тебе?

За мене, алтернативна сцена е синоним за храброст, креативност и искреност. Затоа е важно нејзиното постоење. Важно е и за младите актери, режисери, драматурзи, кои допрва треба да творат или, пак, веќе твореле, зашто тие се крикот што ни е потребен. Исто така, важно е и поради балансот помеѓу националната и алтернативната театарска сцена, кој мора да се одржува. За жал, кај нас поимот „алтернативна претстава“ некогаш знае да се злоупотреби и тука веќе паѓа во вода еден мошне силен концепт врз кој се базира алтернативната сцена.

Кој е твојот идол?

Моите херои. Мајка ми, татко ми и брат ми. Човечишта. Луѓе што константно ме поддржуваат и ме мотивираат да се борам во животот. Им благодарам.

Од неодамна стана член на ансамблот на Театарот за деца и младинци. Какво е чувството кога играш пред најискрената публика? Што значи тоа за тебе?

Не само што децата се најискрената публика, туку тие се идната публика, тука им се всадува љубовта кон театарот. Тоа е многу важно. Самиот концепт на детска претстава се базира врз магија. Вие треба да ги воведете децата во еден тотално друг, волшебен свет и тие да ви веруваат, а тоа воопшто не е лесно. Премногу ми значи, затоа што ме потсетува на периодот кога јас бев дете и кога првпат се вљубив во театарот. Одговорноста е голема. Ама затоа, задоволството и еланот за работа се уште поголеми. А најголемата награда се нивните насмевки и џагорот на крајот на секоја претстава.

За мјузиклите и за твоето искуство во нив?

Играв во мјузиклот „Мама Миа“ во улогата на Скај во режија на Наташа Поплавска. Искуството беше неверојатно. Мјузиклот сам по себе е прилично комплицирана форма. Тоа е огромен проект, кој покрај актерска игра, од актерот бара и физичка спремност, танц и добри вокални способности. Кога видов дека има аудиција за мјузиклот, решив да се пријавам мислејќи дека воопшто нема да влезам. Ама решив да си ја пробам среќата. Аудицијата се состоеше од неколку круга. Секој круг беше сè понапорен. И на крајот, кога ми се јавија за да ме известат дека сум дел од официјалниот каст на „Мама Миа“, не ми се веруваше, бев пресреќен. На почетокот имав премногу трема, не бев доволно опуштен, но со текот на пробите само се препуштив на процесот и си играв. Буквално. Таму запознав неверојатни луѓе, премногу талентирани танчари, пејачи, имав можност да ја делам сцената со Тања Кочовска, Биљана Драгичевиќ-Пројковска, Арна Шијак и други колеги што многу ги почитувам. Многу научив од сите. Целиот тим работеше како едно. Покрај актерска, музичка и танчарска спремност, ваков голем проект исто така бара и голем продукциски ангажман. Од тоа зависи опстојувањето и создавањето на ваквите големи проекти. Тоа би било здраво и за театарот и за публиката.

 Како е Никола сега?

Добро сум. Штотуку завршив со еден прекрасен проект во продукција на Театарот за деца и младинци, кој се нарекува „Некој нека ми каже колку сум важен“ во режија на Слаѓана Килибарда. Планирам празничниов период да го поминам со моето семејство и да полнам батерии за следниот проект со кој треба да започнам во скоро време.

Што би им порачал на режисерите?

Пред сè, би им посакал многу проекти, а би им порачал да бидат похрабри во работата. Тоа ни го посакувам на сите нам.

Три филма:

„Parasite“ – Bong Joon Ho

„Jojo Rabbit“ – Taika Waititi

„David Attenborough: A Life On Our Planet“ – Alastair Fothergill, Jonathan Hughes

Три книги:

„Ричард III“ – В. Шекспир

„Калигула“ – А. Ками

„Малиот принц“ – Антоан де Сент Егзипери

Три претстави:

„Фауст“, во режија на Томаж Пандур

„Електра“, во режија на Андриј Жолдак

„Некој нека ми каже колку сум важен“, во режија на Слаѓана Килибарда

Со сиот свој жар, со сета верба во себе, секогаш расположен да говори за себе, да говори и да се бори за својот свет, младиот и талентиран актер Исмет Шабановиќ отворено и без цензура го раскажува својот став и својот почеток на театарската сцена.

Идентитет/Претставување/Академски денови

Многу е тешко денес да зборуваме за актерски или за каков било друг идентитет.
Секако, ниту еден не е изолиран. Мојот актерски идентитет на плеќи го носат многу мои помали идентитети. Сите би сакале да бидат на негово место. Кога и да се случи нешто лошо во однос на професијата, во главата ми се случуваат идентитетски државни удари.
За среќа, секогаш се наоѓа некакво прибежиште. Некогаш тоа е квалитетниот процес при создавањето ново дело, некогаш е гледањето добра претстава, а некогаш е самото чекорење низ театарските ходници. Токму тие ходници имаат голем удел во раѓањето на идентитетот за кој зборуваме во оваа пригода. Имав среќа многу рано да зачекорам на сцената на Драмскиот театар во Скопје како актер аматер, во претстава создадена од страна на драмската секција од која бев дел. Влегов и, барајќи ја сцената, се загубив низ ходниците. Прошетав низ театарот и гледајќи ги сите сценографии, костимите закачени насекаде, плакатите од претставите, почувствував дека треба да останам тука. Десет години подоцна го пишувам ова. Сè уште го имам истото чувство додека чекорам низ ходниците на театарот.

Актерството се наметна како нешто во кое се вкрстуваа сите мои интереси. Во театарот се потпиша тој меѓуидентитетски договор помеѓу детето Исмет, кое беше вљубено во историјата како наука и кое мечтаеше да биде професор, од една страна, и малку повозрасниот Исмет, кој беше маѓепсан од пишаниот збор и од книжевноста на која гледаше како можно идно занимање, од друга страна. Леснотијата со која на сцената се оживуваат некои времиња, простори и луѓе од минатото е навистина бајковита. Понекогаш наидувам на слични моменти и надвор од театарот. Нашата почва е многу плодна за сеење на минатото. Бајковита е и леснотијата со која на пазарите и во меаните може за миг да оживеат случки од пред многу векови, кои се проблематизираат како да се случиле денес. Со истиот жар како на сцената. Тоа е така. Големите народи немаат минато, а малите народи немаат ништо освен минатото. Сакал или не сакал, не куртулив од ниту еден мој идентитет. Тука се сите. Во театарот.

На академијата се појавив со сите овие куфери во главата. Кога си заминав оттаму, со себе понесов уште еден, полн со сеќавања на сите успеси и грешки, другарства и лекции што во куферот ми ги здипли академијата. ФДУ е местото каде што често се враќам. Не само поради бифето на Вики и Гого, кое несомнено е митско место, туку и поради константниот проток на нова енергија. Таму никогаш не е здодевно. За разлика од меаните и пазарите што го оживуваат минатото, ФДУ е ретко место каде што секојдневно оживува иднината.

Кое е вашето главно оружје да се изборите за својот свет како млад актер?

Самодовербата. Таа секогаш игра клучна улога во остварувањето на целите. Секако, не онаа тврдоглавата што те тера да се бориш против ветерници. Но, ако зад самодовербата се крие длабоко преиспитување на целите и ако сите преиспитувања повторно те носат кон една цел, тогаш оружјето со кое треба да ја заштитиш дефинитивно е самодовербата.

Дали како млад актер имате храброст да се потпрете на својата интуиција и гласно да го кажете својот став или своето незадоволство?

Не знам. Тенка е линијата помеѓу интуицијата на млад актер и неискуството што го носиме со нас. Многу често се случува интуицијата да се трансформира во инает. Млад сум, но научив понекое правило. Патот е секогаш ист. Јас секогаш го кажував сопствениот став. И кога требало, и кога не требало. И кога другите молчеле, а се согласувале со мене. Потоа преминав во обратната фаза, во која првично почнав да молчам за да видам дали и некој друг ќе се дрзне да прозбори, па кога се соочив со тишината на околината, почнав да размислувам за тоа дали треба или не треба секогаш да го кажувам сопствениот став и да се борам за него. Мислам дека треба, но за вистинските цели и луѓе, кои ја даваат истата саможртва за она во кое веруваме заедно.

Дали им се дава доволно простор на младите актери?

Не. Постојат цели генерации актери што не стапнале на сцена по дипломирањето. Ништо не го убива еден актер како неиграњето. Тешко е да поминуваш покрај театарот, а да не можеш да влезеш. Уште пострашно е тоа што не знаеш ни кога ни дали ќе влезеш. Тоа е системски проблем, кој со години е слонот во собата што се обидуваме да не го видиме. Но, јас сум и за тоа да не се чека. Многу примери од историјата на театарот докажале дека е можно не само да се освојат постоечките простори, туку и да се создадат целосно нови театарски универзуми што зад себе оставиле неизбришлива трага. Не сакам да ламентирам над нив и да ги заборавам тешкотиите што стојат на патот при остварувањето. Сакам само да потенцирам дека не треба да се чека. Имавме неколку обиди заедно со моите колеги од факултетот да создадеме нешто наше. За жал, не успеавме, но секој обид се вреднува и ќе те одведе некаде. Мене ме одведе во „Wonderland Theatre“. Концепт и луѓе доволни за моите театарски визии.

Во која театарска форма би сакале да се видите во иднина?

Немам дефинирано некоја форма. Најблиску до моите театарски мечти е претставата „Мојот маж“, која ја работевме во Драмскиот театар, а која ја режираше Нела Витошевиќ. Без длабок и темелен процес нема ништо. Сè е привид и сè брзо се распаѓа уште на првата кривина. Колку што беше длабок процесот на оваа претстава, толку сценографијата и костимографијата беа едноставни. Чиниш едноставни, а секој дел од нив постоеше како засебен свет на сцената. Претставата беше создадена од раскази напишани на авторката Румена Бужаровска и од наши лични приказни. Сите актери беа на сцената од почетокот до крајот на претставата. Не беше лесен предизвикот да излегуваш од едно и да се трансформираш во нешто друго толку брзо, без подготовка и без да имаш можност да се отрезнеш од приказната што е твоја лична, а која претходно не си ја раскажал никому и не знаеш какви реакции ќе предизвика. Претставата трае повеќе од два часа, а јас можам да се сетам само на почетното излегување на сцената и аплаузот што секојпат траеше долго. Сè помеѓу е наша работа. Работа создадена од темелен процес и актери што се подготвени на сè, верувајќи дека прават капитална работа што ќе ги помести позициите на театарот. Ете, такво нешто би сакал да гледам почесто.

Зошто се важни алтернативните сцени и што тие претставуваат за вас?

Важни се бидејќи овозможуваат да се градат нови генерации уметници. Важни се бидејќи таму, исто така, се создава современа театарска мисла. Кога одам да гледам претстава, не обрнувам внимание дали таа се игра во алтернативен или конвенционален/институционален театар. Одам да гледам претстава. Јасно ми е во кој контекст е прашањево, но имам гледано многу претстави што се нарекуваат алтернативни само затоа што не биле играни во постоечките театри. Се разбира дека имаат влијание. Важно е секој да добие шанса.

Имавте голема чест и можност да играте и да креирате во новата театарска форма на Нела Витошевиќ. Раскажете ни повеќе за тоа искуство и за претставата „Илузии”

Тргнавме од желбата за креирање. Она што е во кодот на секој уметник. Не размислувавме дали создаваме нова форма. Не знаевме ни дали сме ја создале. Недостасуваше театарот. Се исплашивме од неизвеснота на која толку многу лесно ѝ се препуштаме и во однос на која не правиме ништо. Ниту еднаш не се сретнавме, но процесот имаше многу театарски сегменти. Секојдневно имавме проби. Живеевме во изолација, но некако недостигот на театарот како да исчезна за миг. Радосен сум што, ете, во едно вакво лудило успеавме да создадеме парче уметност што сигурно отвори многу прашања во театарскиот свет. Претставата „Илузии“ беше селектирана на неколку интернационални фестивали. Допрва чекаме одговор од многу други на кои имаме аплицирано. Претставата ја погледнаа неколку илјадници луѓе и сигурно ќе биде највпечатливото нешто за нас кога ќе се сетиме на сите овие месеци во карантин. Се надеваме дека сето ова брзо ќе заврши и дека ќе се вратиме во театрите. Но, доколку не се случи тоа, сигурно нема да останеме со скрстени раце. Карантинот беше и причината за реоформување на „Wonderland Theatre“, кој сега активно работи и со кој имаме големи цели што ќе се трудиме да ги оствариме во периодот што следува.

Талент или среќа?

Талент. Додека не дојде среќата. Важно е да не паднеш додека не дојде тој момент.

Што би им порачале на режисерите?

Сè што сакав да им кажам ќе го пронајдат погоре во текстов.

Три книги

1. „Пошта“ – Чарлс Буковски
2. „Екс Понто“ – Иво Андриќ
3. „Сапиенс“ – Јувал Ноа Харари

Три филма

1 „Legends of the Fall“ – Edward Zwick
2. „Underground“ – Emir Kusturica
3. „The Reader“ – Stephen Daldry

Три претстави

1. „Електра“ – во режија на Андри Жолдак
2. „Антигона и Креонт“ – во режија на Нела Витошеви
3. „А каде е револуцијата, стоко?“ – „Монтажстрој“ од Хрватска